Ontwerp Buitenruimte

Vaak zijn het projecten die sterk gekleurd zijn door een bepaald aspect, zoals water- en waterveiligheid of cultuurhistorie. Soms zijn het ook ‘gewone’ projecten, zonder bijzonder thema. Wij worden echter maar zelden gevraagd voor standaard buitenruimte projecten. Veelal is er een reden om ons erbij te halen, omdat de ambitie van de opdrachtgever hoog is en vaak ook omdat een ingewikkelde kwestie om bijzondere expertise en deskundigheid vraagt.

Zo bouwt zich binnen H+N+S in de laatste 2 decennia een zelfstandig oeuvre op rond het buitenruimteontwerp. Van kloeke parken, pleinen en stadsstraten alsook van een reeks bijzondere buitenruimtes bij bijzondere gebouwen, woon- en bedrijfslandschappen en landschappelijke parkeerplaatsen.

Parken

Sinds de oprichting ontwierpen wij diverse parken, zowel nieuwe parken als herontwerp waarbij een bestaand park een grondige opfrisbeurt kreeg. Dit was bijvoorbeeld het geval bij het Groot Sloterpark (Amsterdam) en het Belgische Citadelpark (Gent), de Vlaamse tegenhanger van het Vondelpark. In Breda ontwierpen wij met het Zaartpark een ecologisch park bij de samenkomst van twee beken.

Het Tilburgse Noorderbos is een parkgebied op de voormalige vloeivelden van een waterzuiveringsinstallatie. Voor de nieuwbouwwijk Leidsche Rijn ontwierpen we het Amaliapark op een archeologische vindplaats. Met Park Buitenschot realiseerden we een park voor Hoofddorp dat functioneert als recreatief uitloopgebied en tegelijkertijd fungeert als geluidsreducerende maatregel voor het nabijgelegen Schiphol. Iets verderop realiseerden wij het Geniepark, als onderdeel van de Stelling van Amsterdam als ‘Stiltestelling’.

Pleinen

Pleinen zijn de plekken in de stad waar de stedeling op aangename manier in een lommerrijke omgeving kan verpozen. Vaak is de opgave om de auto een minder dominante rol te laten spelen, of zelfs het plein autoluw te maken zoals in het geval van de Markt in Boxtel, als de belangrijkste pleinruimte. Voor het Brusselse Dumonplein maakten wij een herontwerp samen met Artgineering. Ook hier gold als uitdaging om de geparkeerde auto een minder nadrukkelijke plek te geven.

Van een geheel ander kaliber is het Marchantplein, dat midden op Nationaal Park De Hoge Veluwe ligt. Het van origine geheel verharde centrumplein is onlangs getransformeerd tot een veel zachtere ruimte, met groen en halfverharding, die meer recht doet aan de ligging midden in dit natuurpark. De meer informele inrichting verwijst naar de ‘toevalligheid’ van het bijeenkomen van paden, op een open plek in het bos.

Voor dierentuin ARTIS ontwierpen wij het vernieuwde Artisplein, oorspronkelijk ontworpen door Michael van Gessel. We hebben het plan zoveel mogelijk intact gelaten. De aanpassingen hebben met name betrekking op de realisatie van een nieuwe entree, die toegang geeft tot het Groote Museum dat na 75 jaar weer opengaat voor bezoekers. Verder hebben we aanpassingen doorgevoerd in de bomen omdat veel van de bomen slecht groeiden, en hebben we een nieuwe, vierde entree tot het plein toegevoegd.

Stadsstraten

Een straat is geen straat – elke straat is anders. Voor de gemeente Leuven ontwierpen wij in samenhang met het nieuwe Park Belle Vue een fietsstraat, aan de rand van het park. Deze Martelaerenlaan ontsluit tevens de bestaande woningen. De auto is er te gast. Voor dit ontwerp ontvingen wij met Artgineering en ARA in 2021 de Vlaamse Infrastructuurprijs en in 2023 de Vlaamse Publieksprijs Publieke Ruimte.

Voor de VINEX-wijk Leidsche Rijn ontwierpen wij de monumentale Rijnkennemerlaan: een ruimte van 4 kilometer lang met 1 profiel. De laan is een ruimte van rust te midden van de hectiek van deze nieuwbouwwijk. Ook hier is de auto ondergeschikt aan het langzaam verkeer. Dit geldt evenzo in de historische dorpscontext van het Brabantse Boxtel en het Vlaamse Hansbeke waar wij de cultuurhistorische as respectievelijk de Dorpsstraat herontwierpen, in beide gevallen de historische hartlijnen van deze oude kernen. De ontwerpen geven ruim baan aan de ‘trage stromen’ en respecteren de historische kwaliteiten.

Tuinen

Soms komt gewoon een heel bijzondere vraag langs om een unieke buitenruimte te ontwerpen, bijvoorbeeld bij een museum, een horecagelegenheid of een historische villa. Een one of a kind die speciale aandacht vragen. In deze categorie vallen diverse museumtuinen die wij mochten ontwerpen. In het verleden ontwierpen wij de tuin van het Van Abbemuseum Eindhoven, in samenwerking met Piet Oudolf. De tuin ligt er nog steeds mooi bij. Meer recent maakten we de buitenruimte van het Nationaal Militair Museum in Soesterberg, inclusief Stiltetuin en Herdenkingsplein. En op dit moment werken we aan een tuin voor Museum Naturalis, als verlengstuk van het museum. Ons spectaculaire ontwerp voor het Museum voor Archeologie in Rostock dat wij samen maakten met Zaha Hadid architects, met een bos op de hoogste verdieping, werd helaas niet geselecteerd en zal dus nooit gebouwd worden.

Voor het Nationaal Park De Hoge Veluwe ontwierpen wij diverse tuinen, met onder meer de tuin- en parkaanleg bij jachthuis St. Hubertus, de tuinen bij het dienstgebouw, en de tuin bij het gastenverblijf de Zwarte Berg. In alle gevallen is de opgave een ontwerp te maken dat voldoet aan de eisen van deze tijd maar met respect voor de historische kwaliteiten. Eenzelfde houding is terug te vinden in de ontwerpen die wij maakten voor de buitenplaats Windesheim bij Zwolle en bij twee privétuinen op de Utrechtse Heuvelrug, een Springertuin bij een villa van architect Hanrath en een tuin in eerste aanleg ontworpen door P.A.M. Buijs behorend bij een prachtige Rietveld villa.

We werken daarbij ook meer en meer in de stedelijke context. In het verleden werd de Zebratuin gerealiseerd in hartje Amsterdam. Meer recent wordt gewerkt aan de binnentuin van het stadhuis Leiden, in het hart van de Leidse binnenstad. Deze tuin is in 2022 opgeleverd. Binnenkort wordt de nieuwbouw van het RIVM opgeleverd die verrijst in het Utrecht Science Park. Dit reusachtige gebouw is feitelijk een kleine verticale stad. Wij ontwierpen de groene binnenruimtes, het dak- en gevelgroen en de buitenruimte met een representatief entreeplein.

Woonlandschappen

H+N+S is niet een bureau dat een groot deel van haar tijd besteed aan het ontwerpen van woningbouwplannen of bedrijventerreinen. Toch maken we wel degelijk plannen voor woonlandschappen, zeker als de opdrachtgever een bovengemiddelde ambitie heeft en kwaliteit wil maken én er dus iets te ontdekken is voor ons. In de VINEX-periode hebben we meegedacht en ontworpen aan onderdelen van IJburg (met name het oeverontwerp), Ypenburg (met onder andere een geluidswal), Leidsche Rijn (basisontwerp waterstructuur met wadi’s) en Floriande in Hoofddorp (Eiland 8).

Samen met Palmbout urban landscapes maakten we het plan voor Zevenaar-Oost, een ontspannen woonwijk aan de oostkant van Zevenaar. Eveneens met Palmbout ontwierpen wij Waterwijk Nesselande, een welstandsvrije woonwijk aan de rand van Rotterdam. Even zo bijzonder en even zo controversieel is het ontwerp voor de eigentijdse ‘kastelenwijk’ Haverleij bij Den Bosch, waar nieuwe woonclusters in de groene ruimte liggen. Ook in het Alkmaarse Overdie wordt ‘rood en groen’ op nieuwe wijze samengebracht, maar kleinschaliger en hier wordt niet gewoond rond een golfbaan maar ontlenen de woningen hun identiteit juist aan hun ligging aan een volkstuinenpark.

Werklandschappen

Wat voor woningbouw geldt gaat evenzeer op voor bedrijventerreinen: H+N+S is geen bureau dat een groot deel van haar tijd besteedt aan het ontwerpen van bedrijfsterreinen. Toch maken we wel degelijk plannen voor werklandschappen als de opdrachtgever voor kwaliteit gaat en er voor ons genoeg te ontdekken valt. Zo maakten wij het plan voor Arnhems Buiten op de overgang van de stad en de Veluwe. Ook werken we al vele jaren aan de begeleiding en uitwerking van Greenpark Aalsmeer, waarvoor wij in 2007 de Arie Keppler Prijs ontvingen. We hebben meegedacht en ontworpen aan het masterplan voor het Greenpark Aalsmeer en de laatste jaren werken we de diverse onderdelen de buitenruimte van dit terrein uit, inclusief het ontwerp van de bruggen.

Andere bijzondere werklandschappen maakten we voor het havenbedrijf Rotterdam, waar we werkten aan het landschapsplan voor de Tweede Maasvlakte, het ontwerp van truckersparking MV Plaza, het ontwerp voor de OV-hub in de haven en recentelijk het buitenruimte ontwerp voor de Theemsweg. Met stuk voor stuk stoere, eerlijke landschappen tot gevolg die passen bij de Rotterdamse haven maar tevens ruimte bieden voor de mens en voor plant en dier. Zo voegen we nieuwe betekenislagen toe aan het functionele havenlandschap.

Bijzondere aandacht voor de groene kwaliteit van het werklandschap, hoe alledaags en utilitair ook, spreekt ook uit ons plan voor de RWZI in Hilversum (Anna’s Hoeve). Hier is samen met architectenbureau Felix Claus Dick van Wageningen een even simpel als krachtig plan gemaakt, door een duidelijk onderscheid te maken tussen de functionele ‘machine’ en het natuurlandschap dat er als het ware tussendoor ‘spoelt’ in aansluiting op het nabijgelegen Goois natuurreservaat.

Landschappelijke parkeerplaatsen

Zoals het voor zoiets gewoons, alledaags als een werklandschap de uitdaging is om daarvoor iets bijzonders te ontwerpen, met betekenis voor mens en liefst ook de natuur, proberen we dit ook bij het ontwerpen van parkeerterreinen. Door de juiste keuzes en een beetje ontwerpaandacht kan ook zoiets triviaals als een parkeerterrein een landschappelijke kwaliteit krijgen. Op diverse plekken ontwierpen wij ondertussen parkeerterreinen met een grote landschappelijke kwaliteit waardoor deze passen in de omgeving en ook hun aantrekkingskracht behouden als ze leeg zijn, onder meer in de duinen bij natuur- en recreatiegebied Meijendel en bij het Rijnstate ziekenhuis in Arnhem, aan de rand van de Veluwe. Ook ontwierpen wij bosparkings voor het Nationaal Militair Museum in Soesterberg en in het geheel vernieuwde centrumgebied van NP De Hoge Veluwe.