Tweestromenland: Eo Wijers Rijn-Maasmonding

Aanleiding

In het kader van de twaalfde Eo Wijers prijsvraag met als thema Waar wij willen wonen, hebben H+N+S Landschapsarchitecten, Palmbout Urban Landscapes en Deltastad ontwerpend onderzoek gedaan naar een toekomstbestendige Rijn-Maasmonding en de positie van de havenstad Rotterdam daarin. De opgave voor deze regio was om de bescherming tegen zeespiegelstijging en hoge rivierwaterstanden te koppelen aan andere uitdagingen waar de regio voor staat, zoals het leefklimaat voor mens, plant en dier en de organisatie van een fossielvrije toekomst.

De kern van onze inzending Tweestromenland, verkozen als regiowinnaar, is het herstel van het complexe ecosysteem van de delta. Deltagebieden komen van nature tot stand door sedimentatie en veenvorming; processen die ervoor zorgen dat delta’s boven de zeespiegel uit stijgen. Deze natuurlijke bescherming tegen hoog water is door de mens aangevuld met dijken, dammen en keringen, infrastructurele werken die onbedoeld het ‘zelfbouwend vermogen’ van de delta blokkeren. Door ‘sedimenthonger’, bodemdaling en erosie is de Rijn-Maasdelta kwetsbaar voor zeespiegelstijging. Door dit van nature verzandende systeem weer ruimte te geven om sediment in te vangen kan ook deze verstedelijkte delta weer met de zeespiegelstijging meegroeien en ontstaat tevens een basis voor een veilig, leefbaar en authentiek woon-, werk- en leefklimaat.

Concept

Nieuwe Waterweg

De sleutel ligt bij de ingreep waarmee 150 jaar geleden onze grootschalige ‘delta-bricolage’ begon: de Nieuwe Waterweg. Door deze te ontlasten van de grootste zeeschepen kan een natuurlijke, sediment invangende riviermonding ontstaan. Dit is mogelijk door het parallel daaraan gegraven Calandkanaal volgens de oude rivierloop te verbinden met de Botlek. Via het Calandkanaal blijven de havens van Rotterdam, Dordrecht en Moerdijk bereikbaar voor kleine zeeschepen.

Het voorgestelde natuurlijke profiel van de Nieuwe Waterweg heeft als voordelen dat de natuur verder, maar stormvloeden en zout water juist minder ver de rivier op dringen. Hierdoor kunnen de effecten van zeespiegelstijging makkelijker opgevangen worden. Er is daardoor ook minder rivierwater nodig om de Nieuwe Waterweg zoet te spoelen, waardoor de afvoer- en sedimentverdeling tussen Nieuwe Waterweg en Haringvliet hersteld wordt. Ook het Haringvliet zal daarmee weer sediment invangen, waarmee aangrenzende polders opgehoogd kunnen worden en de unieke deltanatuur hersteld wordt.

Onder ruimtelijke regie kan een nieuwe, heldere en efficiënte functieverdeling in het grondgebruik leiden tot kleinere footprint van de havenactiviteiten. Deze ruimtewinst kan ingezet worden om tot een veel meer groendooraderde en doorwaadbare haven te komen. De natuur kan als voeg dienen tussen industrie en wonen, met een grotere mate van nabijheid tussen wonen en werken als gevolg. Soms echt verweven op buurtniveau (zoals in de stadshavens), soms meer op gepaste afstand met een aantrekkelijke natuur als buffer (bijvoorbeeld in de Botlek).

Tweestromenland is een nieuw hoofdstuk in het verhaal van Rotterdam, dat in de afgelopen anderhalve eeuw gekleurd werd door de trots op de industriële werkstad van opgestroopte mouwen en rokende schoorstenen.

12e editie Eo Wijers prijsvraag

Met ‘Tweestromenland’ hebben H+N+S Landschapsarchitecten en Palmbout Urban Landscapes in het kader van de 12e editie van de Eo Wijers prijsvraag een plan gemaakt voor een toekomstbestendige Rijn-Maasmonding. Ons plan is door de jury uitgeroepen tot winnaar voor de regio Rijn-Maasmonding.

De jury prees de wijze waarop wij met dit ontwerp de natuur het werk laten doen en ziet De Nieuwe Waterweg als “het symbool van een economie die 150 jaar het karakter van Rotterdam heeft bepaald. Daar een einde aan maken als startpunt voor een nieuwe fossielvrije economie in een landschap dat door natuur en techniek gevormd wordt – het is iets wat de jury de Rotterdammers graag toewenst.”

In de media

Tweestromenland haalde het NOS achtuurjournaal van zondag 7 januari 2024, nadat een hevige storm op zee ervoor zorgde dat het in de Rijn-Maasmonding spannend werd en de Maeslantkering moest sluiten. Als we de Nieuwe Waterweg niet zo diep hadden gemaakt, dan was de sluiting wellicht niet nodig geweest. Teamlid Han Meyer legde in het journaal uit waarom ons plan de Rijn-Maasmonding veiliger én leefbaarder maakt.