Tuinontwerp Rietveld villa

Aanleiding

Niet voor niets is de villa beschermd als gemeentelijk monument. Dit houdt in dat huis en tuin van algemeen (lokaal) belang zijn door hun schoonheid en betekenis voor de wetenschap en een grote cultuurhistorische waarde vertegenwoordigen. Veranderingen aan het ontwerp zijn wel mogelijk maar moeten goed beargumenteerd en gelegitimeerd worden.

Gedateerd

De tuin ontworpen door Pieter Buys in de jaren ’60 is in hoofdopzet nog vrij gaaf, maar door de tand des tijds behoorlijk aangetast. Het concept is wat verwaterd, op bepaalde plekken is de beplanting te ver doorgeschoten en de inrichting sleets. Wie goed kijkt ziet echter nog de contouren van een mooie, zorgvuldig ontworpen tuin.

UITdaging

Onze uitdaging is de bestaande, waardevolle kwaliteiten van de tuin te behouden en deze tegelijkertijd weer tiptop en passend bij deze tijd te maken, indachtig het feit dat de opdrachtgever een tuin met weinig onderhoud vraagt. De eigenaar wenst een vrij sobere en eenvoudige tuin als verlengstuk van het huis, met het accent op de ruimtelijkheid van het gras en de bomen. Zo wordt de nadruk op het huis gelegd.

Aanpak

intensieve samenwerking

De villa, de patiotuin, de terrastuin, en de rest van het perceel zijn in nauwe samenhang ontworpen in overleg tussen architect Rietveld en tuinarchitect Buijs. We hebben prachtige originele tekeningen van Buijs in ons bezit, zowel eerdere studies (de vroegste uit 1961) als het uiteindelijk gerealiseerde ontwerp (uit 1967). Een nieuwe succesvolle dialoog tussen huis en tuin komt niet vanzelf tot stand. Het nieuwe plan is in nauwe samenwerking ontstaan tussen enerzijds Van Hoogevest Architecten als (coördinerend) architect en anderzijds H+N+S Landschapsarchitecten.

Concept

TWEE GEZICHTEN

Voor het tuinontwerp geldt als uitgangspunt: een terughoudende opzet die het huis maximaal accentueert. Het ‘aankomen’ aan de voorzijde krijgt een vertaling in een strakke haast architectonische ruimte met gras en losse bomen, in aansluiting op de pergola. Aan de achterzijde wordt juist een landschappelijke, meer natuurlijke overgang naar het bos voorgesteld, met een heidetuin. De terrastuin is het echte tuingedeelte, met vaste planten met bijzondere bloei. In de patiotuin – als kijktuin - wordt juist de bossfeer gereflecteerd. Zo worden in de tuin diverse contrasten opgezocht die vanuit het huis, dat vrijwel overal direct zicht op de tuin biedt, heel direct beleefd worden.

Resultaat

Terrassen

Zoals in veel van zijn latere werk suggereerde Rietveld voor de terrassen en paden grootformaat betonplaten, geheel uitgelijnd met de strakke maatsystematiek van het gebouw. Buys stelde echter paden voor met tegels en klinkerbestrating. Dit laatste is uiteindelijk gerealiseerd, wat de terrassen een kleinschalig karakter geeft en te veel eigen aandacht vraagt. In de nieuwe situatie wordt weer een grotere tegel gebruikt, in lijn met het Rietveld-plan.

lijnenspel

Samen met de opdrachtgever is besloten de Japanse tuin te verwijderen en in het ontwerp meer terug te grijpen op het eerder ontwikkelde concept met stepping stones in het gras. Zo wordt het huis meer benadrukt. Aan de voorzijde ontstaat zo een heel mooi lijnenspel van horizontalen – dubbele daklijn, pergola, grasvlak, haag - en de verticalen in de gevel, de staanders van de pergola en de stammen van de bomen. Met het nieuwe plan doet de kans zich voor om deze opmerkelijke historische vergissing te herstellen.

rijke bostuin

De ruimtelijkheid van het oorspronkelijk ontwerp is verloren gegaan. Veel beplanting is doorgeschoten, wat niet alleen een rommelig aanzicht oplevert maar ook zorgt dat huis en omgeving op veel plekken aan elkaar ‘plakken’, wat ten koste gaat van de ruimtelijke beleving. Haast nergens laat het ontwerp van Rietveld, met de karakteristieke verspringende daklijn zich goed aflezen. Andersom kan ook het bos niet beleefd worden vanuit huis of terras. Het bos zelf vergt ook onderhoud: door ook hier te dunnen kan plaatselijk een rijkere onderbeplanting ontstaan.

INHOUDELIJKE BIJDRAGE

Voormalig medewerker Astrid Bennink