Tuin Museum Naturalis

Aanleiding

Gek eigenlijk, dat een museum dat gaat over de ons omringende natuur, vroeger en nu, geen buitenruimte heeft waarin het fascinerende verhaal over de evolutie van plant en dier wordt vertelt,  met levend materiaal. Maar daar komt verandering in nu het museum wordt uitgebreid en tegelijk een tuin wordt gerealiseerd. Het biedt de kans een groen visitekaartje voor het museum én een verlengstuk van de collectie te realiseren.

Belevingstuin

De Naturalis-tuin wordt een intieme groene tuin, nauw verbonden met binnen. Een spannende en verrassende plek waarin de betoverende schoonheid van de natuur op ‘echte’ wijze wordt getoond: geurend, vol kleur en contrasten, variërend in de seizoenen, en – anders dan binnen - vol leven. Een wondere wereld voor kinderen waar ze al doende leren, een inspirerende plek voor volwassenen én een thuis voor dieren.

Aanpak

Ons plan is het resultaat van een selectieprocedure in 2 stappen. Na een open ronde waarin partijen zich konden kwalificeren op basis van referenties volgde een tweede ronde, waarin vijf partijen een inhoudelijke visie opstelden die moest passen binnen het beschikbaar gestelde uitvoeringsbudget. Vanwege de vraag – ontwerp plus realisatie betreffend – deden aan de selectie combinaties van groene aannemers en landschapsarchitecten mee.

Uitdaging

Naturalis koos bij de selectie voor de ervaring van ons team en de ontwikkelde planvisie. De visie kenmerkt zich door een op zich eenvoudige hoofdgreep, die snel helder was. De grootste uitdaging betrof echter het in lijn te brengen van het ontwerpidee met het gemaximeerde budget. Naturalis wenste uitdrukkelijk geen vrijblijvende planvisies maar een haalbaar plan, in zowel technisch, financieel als beheersmatig opzicht.

Resultaat

Publiekstuin

De grootste opgave was in de beperkte beschikbare ruimte van ruim 7000 m2 alle gevraagde functies een plek te geven: een horecaterras, een picknickplek voor schoolkinderen, speelplekken, moestuinen en andere vormen van educatie. De publiekstuin moet diverse doelgroepen aanspreken en een groot aantal bezoekers tegelijk kunnen verwelkomen. En de tuin moet voor elk wat wils bieden, zonder uiteen te vallen in een optelsom van deelbelangen. Dit vergt inventiviteit.

Boven- en benedenwereld

Bovenop de parkeerfaciliteiten op het maaiveld komt een weelderige tuin: een groene oase waar de bezoeker in kan ronddwalen. Deze vormt de buitenpost van Naturalis, waar de bezoeker kennismaakt met de wondere wereld van onze natuur. De benedenwereld biedt ruimte aan het parkeren met een aantal ondersteunende functies. De garage bestaat uit een open staalconstructie, waardoor met natuurlijke ventilatie kan worden volstaan en relatief weinig kunstlicht nodig is.

Beleving

De boven- en benedenwereld reageren op elkaar. Een met mos begroeide monoliet stijgt op uit de parking, splijt het dek open en verrijst in de tuin. Met een flauwe wenteltrap die rond de waterrots loopt, worden beneden en boven met elkaar verbonden - de museumbeleving en verwondering start zo al in de garage. De rots werkt als herkennings- en oriëntatiepunt voor de bezoeker en leidt deze naar de hoofdentree.

Verschillen

Aan de zijde van het museum ligt de tuin op maaiveldniveau, zodat deze naadloos overloopt in het restaurant en de entree. De glooiing levert een goede uitgangssituatie op voor gradiënten die voor de natuur zeer interessant zijn (hoog/laag, droog/nat, zon/schaduw). Zo ontstaat een heel divers ecologisch milieu, een weelderige, overdadige en kleurrijke wereld van verschillen, waarin de bezoeker al rondlopend de hechte relatie tussen standplaats (grondsoort, vochthuishouding, bezonning) kan ervaren.

Natuurvijver

De centrale vijver zorgt voor extra natuurwaarden, verkoeling op warme dagen, heeft speel- en educatieve waarden en speelt daarnaast een rol in het watersysteem voor berging, natuurlijke zuivering en bewatering. Op het dek komt een tweede vijverpartij. Vanuit de vijvers wordt de rest van de tuin gevoed en bij droogte bevloeid. De gehele daktuin fungeert overigens als waterbuffer. Vrijwel al het water dat valt, wordt opgevangen en vastgehouden door de tuin.

Reis door de tijd

In de tuin wordt het verhaal van museum Naturalis verteld maar dan met de levende natuur in de hoofdrol, zonder dat de tuin een uitstalling wordt in een poging volledig te zijn. Geen hortus catalogi maar een landschappelijke tuin die oproept tot verwondering en die uitnodigt tot verdieping en (spelenderwijs) leren. De opzet van de tuin wordt bepaald door de evolutie van het leven op aarde. De bezoeker ervaart de tuin als een reis door de tijd.

Het evolutieproces

Het evolutieproces van sporen (mossen, varens), via naaktzadigen (coniferen) naar bedektzadigen (grassen en bloemen) vormt de basis voor de indeling van de tuin. Hiervoor is een aantal karakteristieke ‘snapshots’ uit de geschiedenis genomen, die het evolutieproces tot leven wekken. In een aantal tuindelen met een aparte sfeer worden abstracte zaken als plantenordes en families, maar ook concrete zaken als voortplanting en bestuiving voor de bezoeker beleefbaar gemaakt.

Dierenleven

De landschappelijke beplanting van de tuin trekt ook een rijk dierenleven aan: vogels die zaden en besjes eten, verschillende bijenrassen en vlindersoorten die op bijzondere bloemen afkomen, enzovoorts.  De mens – als bijzondere soort - gebruikt de natuur ook voor zijn nut. Bijen onder andere, bestuiven vruchtplanten waarmee ze een essentiële bijdrage leveren aan onze voedselvoorziening. Daarnaast leveren ze ook nog eens honing. Ook dit wordt in de tuin getoond.

Actief en speels leren

Door de tuin verspreid staan en liggen enkele grote speelobjecten, geïnspireerd op (uitgestorven) dier- en plantensoorten. Deze worden geplaatst in wat refereert aan hun natuurlijke habitat: reliëfstructuren in een zandbak voor de allerkleinsten en een dinosaurusskelet als klimtoestel – tussen de varens – en een grote mammoetschommel voor de grotere kinderen. Spelen en educatie gaan zo hand in hand. Hopelijk springt de fascinatie voor de natuur succesvol over op de jonge bezoeker, met als boodschap: natuur is leuk, fascinerend en intrigerend, maar ook kwetsbaar… Wees er zuinig op!

Inhoudelijke bijdrage

Voormalige medewerkers Timothy Vanagt, Lisanne Gerritsen, Joppe Veul en Arjen Meeuwsen