Twee urgenties in één strategie

Aanleiding

In het kader van het klimaatakkoord is afgesproken 37.000 ha. bos te realiseren (de zogenoemde Bossenstrategie als onderdeel van de Klimaatenveloppe Bomen, Bos en Natuur). Daarvan is de ambitie om minimaal de helft buiten de NNN te realiseren. Ook is er de opgave om jaarlijks 100.000 woningen te realiseren in het komend decennium om het nijpende woningtekort op te lossen. Deze studie is opgezet om te onderzoeken op welke manier de ontwikkeling van nieuw bos binnen de woningbouwopgaven kan worden geïncorporeerd. Hiermee laten we zien dat woningbouw en bosaanleg zowel financieel als ruimtelijk gecombineerd kunnen worden met meerwaarde voor woonmilieu, leefomgeving en natuur. Zo hopen we gemeenten, ontwikkelaars en anderen te enthousiasmeren en overtuigen om de combinatie van bos en woningbouw echt nader te onderzoeken en te realiseren.

Visie

Bos in en om woonwijken biedt veel verschillende ecosysteemdiensten: voorkomen van hitte eilanden, leveren van een bijdrage aan een gezonde bodem, bergen van water bij piekbuien, afvangen van fijnstof en bieden van schaduw. Maar denk ook aan de mogelijkheden die groen biedt als plek om gezond te bewegen, als inspiratie om te spelen, als plek om te ontmoeten en als bron van rust, waardoor het geestelijk welzijn toeneemt. En natuurlijk de rol die groen vervult bij het in standhouden en verbeteren van de biodiversiteit. Daarnaast helpt bos ook in het vastleggen van Koolstof (C). Hierdoor kan de C die bij de realisatie van de woonwijk vrijkomt - voor een deel - weer op de locatie worden gecompenseerd.

Resultaat

DRIE HAALBARE ONTWIKKELRICHTINGEN

Er zijn drie actuele ontwikkelingen die veel potentie bieden voor de realisatie van bosrijke woonwijken. Voor deze ontwikkelingen zijn een drietal gemengde bosrijke woonvormen geschetst om zo een significante bijdrage te leveren aan bos- en woningbouw opgave in Nederland en welke leiden tot vitale en klimaatbestendige woonwijken.

1. Bos-erf: kleine woonerven in een boslandschap
2. Bosbuurt: kleinschalig wonen met de natuur in de achtertuin
3. Boswijk: met stadsbossen als herontdekking van de tuinstad

Bos-erf: kleine woonerven in een boslandschap

Op het erf van Vrijkomende Agrarische Bebouwing (VAB’s) is de mogelijkheid zes tot tien woningen te realiseren en de overwaarde in te zetten voor de realisatie van bos op vrijkomende percelen. Studies uit 2016 van Wageningen Environmental Research geven aan dat het gaat om 2.300 stoppende bedrijven in de periode tot 2030. De omvang zal in praktijk groter zijn in verband met het stikstofdossier.

Bosbuurt: kleinschalig wonen met natuur in de achtertuin

Door kleinschalige woningbouw van enkele hectares met bos rondom dorpen in de nabijheid van N2000 gebieden te ontwikkeling, wordt de kwetsbare natuur ontlast.  Met de ontwikkeling worden mogelijk stikstofbronnen weggenomen, kan het watersysteem worden hersteld en wordt het kernnatuurgebied recreatief ontlast. Deze vorm van woningbouw kan onderdeel worden van de gebiedsuitwerkingen in het kader van  het Nationaal Programma Landelijk Gebied (Ministerie LNV) en de extensivering van zogeheten ‘landschapsgronden’.

Boswijk: Natuurinclusieve boswijkjes als herontdekking van de tuinstad

Grootschalige woningbouw zoals opgenomen in het Programma Wonen (Minister voor VRO, 2022) kan ingezet worden om nieuwe recreatiebossen in stadsranden te realiseren. Hierdoor worden bovendien bestaande bos- en natuurgebieden recreatief ontlast, ontstaan groene dooraderingen van de stad en krijgen de zeer geliefde tuinsteden een 21ste -eeuws grote broer in de vorm van boswijken en -steden.

10.000 HECTARE BOS MET 100.000 WONINGEN: WOONVORMEN EN FINANCIELE DOORREKENING

Binnen de drie ontwikkellijnen is een mix van deze drie woonvormen toegepast, inclusief een verdeling van sociale huur en koop. De woonvormen (verspreid, geclusterd en gestapeld) en de regio in Nederland bepalen de woningbehoefte, huizenprijzen en grondwaarde.

• Bij ‘verspreiden’ worden vrijstaande woningen gerealiseerd (10 woningen / ha) met een hoge uitgeefbaarheid. Vanwege de hoge woningwaardes kan er met weinig woningen relatief veel bos worden ontwikkeld.
• Bij ‘clusteren’ worden rijwoningen gerealiseerd (25 woningen / ha). Hierdoor is er meer roodontwikkeling nodig om bos te realiseren, maar wordt ook rekening gehouden met bos in de wijk zelf.
• Bij ‘stapelen’ (50 woningen / ha) is er veel roodontwikkeling nodig om 10 ha bos te realiseren, vanwege een lage uitgeefbaarheid en lagere prijs van de woningen. Er zit echter ook een groot aandeel bos in de wijk wat tot veel kwaliteiten leidt.

Vervolgens is de potentie van de drie ontwikkellijnen in de regio’s in Nederland bepaald en uitgerekend hoeveel bos er gerealiseerd kan worden middels deze concepten.

Met de berekeningen is vastgesteld dat wanneer 10% van de woningbouwopgave met bos wordt gerealiseerd, dus 100.000 woningen, ongeveer 10.000 hectare bos kan worden bekostigd. Op deze manier wordt de CO2 opgeslagen in het bos als bijdrage aan het klimaatakkoord en ontstaan de toekomstbestendige, vitale, leefbare en groene wijken van de toekomst.

Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam

Voor de tentoonstelling heeft H+N+S één van de 101 maquettes gebouwd. De maquettes laten zien hoe de woningbouwopgave van Nederland op innovatieve wijze ingevuld kan worden.