Het Vlaams stedelijk kustsysteem ontrafeld

Aanleiding

Onder invloed van de krachten van wind en water verschoof de Vlaamse kustlijn de afgelopen eeuwen continu. De huidige kustlijn ligt door de lineaire stedelijke ontwikkeling vast en moet gezien het dynamische karakter van de kust voortdurend onderhouden worden. Daarnaast kampt de kust met een verouderd imago. Er moet worden gezocht naar een toekomstbestendige, kust-eigen en diverse stedelijke, economische en ecologische mix waar zowel de mens als de natuur baat bij heeft.

Zinvolle reconversie

De kust zal in de komenden jaren geconfronteerd worden met demografische veranderingen, de impact van klimaatverandering, de omschakeling naar duurzame energie en naar een circulaire economie. Dit onderzoek laat zien op welke manieren een reconversie van de huidige kustlijn een mogelijk antwoord kan bieden op al deze veranderingen.

Aanpak

Op basis van de analyse van het huidig functioneren, de toekomstige ontwikkelingen, discussies met de stuurgroep van dit onderzoek en een aantal experts hebben we een aantal kustbrede uitdagingen geformuleerd die in deze opgave aanleidingen vormden voor reconversies in de bebouwde omgeving.

Ontwerpend onderzoek

Samen met experts zijn de uitdagingen gekoppeld aan verschillende locaties die representatief zijn voor de uitdagingen die zich in de gehele kustzone aankondigen. In meerdere driedaagse ontwerp-ateliers zijn we hier met groepen betrokkenen nader op in gegaan, met als doel om ook verschillende actoren, instrumenten en coalities te vinden die de reconversies mogelijk kunnen maken.

Resultaat

Zes uitdagingen

Terugkerende onderwerpen, dilemma’s en uitdagingen uit de ontwerpsessies zijn vertaald naar zes thema’s die gezamenlijk het krachtenveld van een gezonde stad blootleggen. De kustbrede uitdagingen focussen zich specifiek op dit veld, maar zijn ook verbonden door overlappende thema's zoals diversiteit in bevolking en economie.

1. Veerkrachtige systemen: natuurlijke structuur als startpunt voor adaptatie
2. Vitale economie: behoefte aan een bredere economische basis
3. Gezond leven: productieve open ruimte als meerwaarde voor stedelijke ontwikkeling
4. Sociaal cultureel verbonden: een diverse kust voor iedereen
5. Circulaire samenleving: seizoensdynamiek en ruimtelijke verweving als economische opportuniteit
6. Energietransitie: havens als vertrekpunt voor een kustbrede economische reconversie

Reconversies

Voor vijf stedelijke condities zijn specifieke opgaven uitgewerkt: de kustlijn, historische kernen, verkavelingen, de kusthavens en de zomen. In alle vijf de contexten komen meerdere uitdagingen samen; deze zijn immers vaak nauw met elkaar verbonden. Aan de hand van de vier cases zijn hiervoor ruimtelijke principes ontwikkeld.

Aanpassen aan lokale identiteit

De principes geschetst in dit onderzoek geven een goed beeld van de mogelijkheden, maar zijn niet overal zomaar toepasbaar. Juist door ze als een benadering te beschouwen, ontstaan op elke plek locatie-specifieke reconversies die ingaan op de fysieke kansen en beperkingen, maar ook de sociale, economische en historische identiteit.

INHOUDELIJKE BIJDRAGE

Voormalig medewerker Inge Kersten