Oostvaardersoevers gebiedsanalyse en verkenning ruimtelijke samenhang

Doel

De uitwisseling van water en voedingsstoffen is momenteel niet goed mogelijk tussen het Markermeer, de Oostvaardersplassen en de Lepelaarplassen, waardoor het voor vissen moeilijk is om te migreren van het diepe Markermeer naar de ondiepere Oostvaardersplassen en Lepelaarplassen. Gedurende het hele project werden de Gouden Regels van Frits Palmboom gebruikt om ruimtelijke principes voor de Oostvaardersoevers te ontwikkelen. Op basis van een grondige analyse van het bestaande landschap, verschillende workshops en een beoordeling van lopend onderzoek en literatuur met betrekking tot de regio, zijn er leidende principes opgesteld die de basis vormen voor de toekomstige ontwikkeling van de Oostvaardersoevers. Door het creëren van nieuwe ecologische verbindingen zoals waterinlaten en -uitlaten, en vispassages met geleidelijke overgangen, streeft ons ruimtelijk kader ernaar een levendig watergebied voor dieren en planten te creëren.

Visie

De werking van het water- en ecosysteem werd als uitgangspunt genomen voor de ontwikkeling van de ontwerprichtlijnen en planontwikkeling van de Oostvaardersoevers, en werd aangepakt in samenhang met andere disciplines zoals recreatie, de ruimtelijke kwaliteiten van het landschap en duurzaamheid. De combinatie van deze thema's biedt leidende ontwikkelingsprincipes die de ruimtelijke kwaliteit van de Oostvaardersoevers versterken. In de gebiedsanalyse worden de Oostvaardersoevers opgevat als een baai tussen de 'kaap' Almere en Lelystad, waarbij voornamelijk de nadruk ligt op de ecologische ontwikkeling van het gebied, en minder op de interventies die dit mogelijk maken. Daarnaast speelt de ontginningsgeschiedenis van het landschap een prominente rol in het ontwerpkader door de bestaande kwaliteiten en de verbinding met het omliggende landschap te benadrukken. Door het hele proces heen wordt de bestaande infrastructuur zoveel mogelijk gebruikt en worden nieuwe elementen met grote terughoudendheid toegevoegd. Tot slot werd een reeks concentratiepunten ontdekt waar ecologische functies, ruimtelijke kwaliteiten en recreatieve functies samenkomen en worden gecombineerd.

Uitwerking

Er zijn drie belangrijke punten langs de Oostvaardersdijk waar de dijk een betekenisvolle verbinding vormt met het achterland van de polder. Elk van deze verbindingen biedt een unieke ervaring en onderscheidende kwaliteiten langs de Oostvaardersdijk, die de ruimtelijke kaderprincipes voor elke locatie hebben geïnspireerd. Deze punten worden gebruikt om ingrepen voor ecologie en recreatie te implementeren en omvatten: Westvaarders, De Blocq van Kuffeler en Kop van de Knardijk.

De VKA schetst verschillende voorzieningen voor de uitwisseling van water en vis tussen het Markermeer en de Oostvaarders- en Lepelaarplassen. Deze uitwisseling dient meerdere doelen. Het leveren van water aan de moerassen helpt schade tijdens langdurige droogte te voorkomen. Het lozen van nutriënten-rijk water vanuit de dijk in het Markermeer stimuleert het voedselweb van het nutriënten-arme meer. Bovendien faciliteert de bidirectionele waterstroom de migratie van vissen.

De grootste ingreep betreft de aanleg van een beschuttingsdam in het Markermeer. Om de opname van voedingsstoffen vanuit de dijk in het voedselweb van het Markermeer te verbeteren en om jonge vissen te begeleiden, wordt een ondiep beschuttingsgebied gecreëerd. Dit gebied is zo ontworpen dat het water ongeveer drie weken blijft. Het beschuttingsgebied wordt gevormd door de aanleg van een beschuttingsdam en het verdiepen van de zone tussen de dam en de oever. Er wordt naar gestreefd om de openheid en beleving van het Markermeer vanaf de Oostvaardersdijk zo min mogelijk te verstoren. Daarom is voorgesteld een lage dam parallel aan de Oostvaardersdijk aan te leggen, waarbij maatregelen worden genomen om de groei van hoge vegetatie erop te voorkomen.

Resultaat

Het project biedt een waardevolle reeks natuurlijke maatregelen die een belangrijke rol kunnen spelen in de transitie naar een veerkrachtig landschap voor de Oostvaardersoevers. Het pleit voor een brede aanpak waarbij verschillende partijen en belanghebbenden betrokken zijn - zo'n geïntegreerd proces is essentieel voor duurzame oplossingen. Samen vormt het rapport een uitnodiging om de Oostvaardersoevers te ontwikkelen vanuit een reeks geïntegreerde en veelzijdige perspectieven, waarbij ecologie, recreatie, duurzaamheid en de verbetering van de ruimtelijke kwaliteiten van het landschap worden gecombineerd.