Natuur- en Klimaatlandgoed Zwaluwenbunders

Aanleiding

Zwaluwenbunders ligt ten noordoosten van de stad Tilburg. Tot 2020 was de gemeente van plan om het landbouwgebied te transformeren tot bedrijventerrein. Dat is van de baan: het gebied wordt toegevoegd aan het ‘Water- en Klimaatlandschap Pauwels’. In die context wordt een ecologisch waardevol gebied gerealiseerd dat een bijdrage levert aan klimaatopgaven, met ruimte voor extensieve (biologische) landbouw, extensieve recreatie en Natura 2000-gebied Loonse en Drunense Duinen & Leemkuilen versterkt. H+N+S heeft samen met Buiting Advies de ambities samengebracht in een integraal ontwerp.

Concept

Een landschappelijk zoneringsplan verenigt 3 deelgebieden: de Bosrijke rug op een dekzandwelving, de Natuurgordel op plekken met relatief lage fosfaatwaarden en de Bufferzone Duurzame Landbouw. Elk gebied heeft waarde voor natuur, landbouw en recreatie; het accent is steeds anders. Een overkoepelend nat netwerk van poelen en natuurvriendelijke oevers voorziet in leefgebied voor de kamsalamander en draagt bij aan een klimaatrobuust landschap. De functie van uitloopgebied wordt versterkt door mooie routes en entrees vanuit de stad en een fietspad als oost-west schakel in het buitengebied.

Uitwerking

Bosrijke rug

De bosrijke rug volgt op hoofdlijnen een dekzandwelving en vleit zich tegen de stad aan. In dit deelgebied worden bestaande en nieuwe bosschages aaneengeregen door landschapselementen en kleine bosjes. Zo ontstaat een kleinschalig landschap met daarbinnen ruimte voor landbouw, beweid grasland en enkele hooilandjes van de huidige boeren. Hiermee wordt de habitat van de aanwezige das verbeterd. De wandelaar loopt er vlechtend doorheen.

Natuurgordel

De ‘Natuurgordel’ ligt aan de rand van de bosrijke rug. Op deze plek zijn de fosfaatwaarden relatief laag, wat kansen biedt voor de ontwikkeling van waardevolle vegetatie. Er wordt 15 tot 30 cm van de bovenlaag afgegraven. Verdere inrichting is gebaseerd op een optimaal landschap voor de kamsalamander, met poelen, overwinteringsbosjes en lijnvormig struweel. Periodiek, in de natte maanden, staan delen onder water omdat water stagneert op de leemlaag. Deze wisselwaterstanden bieden ecologische niches waarvan de unieke, gebiedseigen vegetatie van Zwaluwenbunders profiteert. Het gebied is extensief toegankelijk met vlonderpaden en een kleinschalig fietspad om verstoring van de natuur te beperken.

Bufferzone duurzame landbouw

Aan de noordzijde van de Natuurgordel ligt een bufferzone met duurzame landbouw. De bestaande percelen worden versmald met struweelsingels met daarin enkele bomen. Struweelsingels dragen bij aan een goed milieu (gezonde bodem, tegengaan verdroging, windsingel), dierenwelzijn (gezondheid, schaduwwerking), betere melkgift, natuurlijke plaagbestrijding en biodiversiteit. Hier wordt een stap voorwaarts gemaakt in de landbouwtransitie, met een gezonde bodem, hoge biodiversiteit en een goed verdienmodel als uitgangspunt.

Vervolg

Arcadis maakt, in samenspraak met de agrariërs die de gronden pachten, het UO: H+N+S is betrokken als adviseur. Een zorgvuldige aanleg, goed beheer en monitoring zijn essentieel voor een succesvolle realisatie. Vanwege recente ontwikkelingen binnen de gemeente zal het plan gefaseerd worden uitgevoerd: er is een begin gemaakt met de ‘quick wins’. Onlangs is gestart met de aanplant van groene dooradering met inheems plantgoed. Ook is er graan ingezaaid en wordt een deel van de landbouwgronden omgevormd naar kruidenrijk grasland. De komende periode worden er grondruilingen voorbereid.