Het gebied ‘Zwaluwenbunders’ ligt ten noordoosten van de stad Tilburg: het betreft een landbouwgebied met enkele bospercelen. Tot maart 2020 was de gemeente Tilburg van plan om op de locatie van Zwaluwenbunders een bedrijventerrein te realiseren. Dat is van de baan: de gemeente heeft besloten om het gebied toe te voegen aan het ‘Water- en Klimaatlandschap Pauwels’. In die context was de opgave een ecologisch waardevol gebied te realiseren dat een bijdrage levert aan klimaatopgaven, met ruimte voor extensieve (biologische) landbouw en extensieve recreatie. Onderdeel van de natuuropgave is het leveren van een bijdrage aan de noodzakelijke versterking van het nabijgelegen Natura 2000-gebied Loonse en Drunense Duinen & Leemkuilen. H+N+S heeft samen met Buiting Advies de ambities samengebracht in een integraal ontwerp.

Een landschappelijk zoneringsplan verenigt drie deelgebieden: op een dekzandwelving de Bosrijke rug, op de plek met relatief lage fosfaatwaarden de Natuurgordel en daaromheen ligt de Bufferzone duurzame landbouw. De situatie van het gebied in de tweede helft van de 19e eeuw vormde de inspiratie voor het ruimtelijk ontwerp. Elk gebied heeft waarde voor natuur, landbouw en recreatie; het accent is steeds anders. Een overkoepelend nat netwerk van poelen en natuurvriendelijke oevers voorziet in de urgente uitbreiding van het leefgebied van de kamsalamander en draagt bij aan een klimaatrobuust landschap. De functie van uitloopgebied wordt versterkt door aantrekkelijke routes en entrees vanuit de stad en een fietspad in oost westelijke richting als schakel in het recreatieve netwerk van het buitengebied.

Bosrijke rug

De bosrijke rug volgt op hoofdlijnen een dekzandwelving en vleit zich tegen de stad aan. In dit deelgebied worden bestaande en nieuwe bosschages aaneengeregen door landschapselementen en kleine bosjes. Zo ontstaat een kleinschalig landschap met daarbinnen ruimte voor landbouw, beweid grasland en enkele hooilandjes van de huidige boeren. Hiermee wordt de habitat van de aanwezige das verbeterd. De wandelaar loopt er vlechtend doorheen.

Natuurgordel

De ‘Natuurgordel’ ligt aan de rand van de bosrijke rug. Op deze plek zijn de fosfaatwaarden relatief laag, wat kansen biedt voor de ontwikkeling van waardevolle vegetatie. Er wordt 15 tot 30 cm van de bovenlaag afgegraven. Verdere inrichting is gebaseerd op een optimaal landschap voor de kamsalamander, met poelen, overwinteringsbosjes en lijnvormig struweel. Periodiek, in de natte maanden, staan delen onder water omdat water stagneert op de leemlaag. Deze wisselwaterstanden bieden ecologische niches waarvan de unieke, gebiedseigen vegetatie van Zwaluwenbunders profiteert. Het gebied is extensief toegankelijk met vlonderpaden en een kleinschalig fietspad om verstoring van de natuur te beperken.

Bufferzone duurzame landbouw

Aan de noordzijde van de Natuurgordel ligt een bufferzone met duurzame landbouw. De bestaande percelen worden versmald met struweelsingels met daarin enkele bomen. Struweelsingels dragen bij aan een goed milieu (gezonde bodem, tegengaan verdroging, windsingel), dierenwelzijn (gezondheid, schaduwwerking), betere melkgift, natuurlijke plaagbestrijding en biodiversiteit. Hier wordt een stap voorwaarts gemaakt in de landbouwtransitie, met een gezonde bodem, hoge biodiversiteit en een goed verdienmodel als uitgangspunt.

Vanwege recente ontwikkelingen binnen de gemeente zal het plan gefaseerd worden uitgevoerd en wordt begonnen met de ‘quick wins’. Arcadis maakt, in samenspraak met de agrariërs die de gronden pachten, het UO: H+N+S is betrokken als adviseur. Een zorgvuldige aanleg, goed beheer en monitoring zijn essentieel voor een succesvolle realisatie.