Landschappelijke inrichting en architectonische vormgeving

Aanleiding

Bij knooppunt Hoevelaken (A1/A28) komt veel regionaal en doorgaand verkeer samen, waardoor er vaak file staat. In 2008 is Rijkswaterstaat met de planstudie gestart hoe het verkeersprobleem op het knooppunt en de aanliggende wegen opgelost kon worden. In overleg met de gemeenten in de regio Amersfoort en de provincies Utrecht en Gelderland heeft de Minister van Infrastructuur en Milieu besloten om voor het vervolg van de planstudie de aannemersmarkt vroegtijdig bij het project te betrekken. Met dit project worden planstudie en realisatie in één gecombineerde opdracht aan een marktpartij gegund.

DBFM

Het project is een DBFM-tender. Drie partijen waaronder het consortium Ontknoping (Heijmans, Ballast Nedam, Witteveen + Bos) hebben naar de opdracht gedongen. Rijkswaterstaat heeft de bouw van dit project gegund aan bouwconsortium Bam en Van Oord.

Aanpak

De hoofddoelen van het project benadrukken in onze visie de twee perspectieven van het project: het perspectief van de weggebruiker en dat vanuit de omgeving. Wij brengen deze perspectieven bij elkaar door telkens met beide brillen naar de opgave te kijken. In dit project zoeken we de synergie tussen de opgaven voor verkeer, geluid, natuur én recreatie.

Resultaat

Binnenwereld

In de binnenwereld wordt de komvorm bereikt door het landschap zo leeg mogelijk te houden. Door de binnenlussen in het knooppunt te vervangen door verbindingen rondom, ontstaat een grote ruimte, waar alleen A1 en A28 doorheen snijden. Door de hoogteligging van de wegen en het verloop van hoog naar laag te benadrukken, ontstaat een landschappelijke komvorm met een hoge rand en een lage rand, een kom op één oor.

Taluds

De taluds aan de binnenzijde van de kom hebben een vloeiend verloop en flauwe hellingen (1:10). De taluds aan de buitenzijde van de kom zijn juist steil (1:2). Op de rand van de kom bekronen los verspreide boomgroepen van robinia de cirkelvorm. Door op de rand hoogte toe te voegen door deze bomen wordt de komvorm, die relatief kleine hoogteverschillen kent ten opzichte van de enorme schaal van de knoop, verder versterkt.

Ecologische betekenis

De hellingen worden bewerkt met ringvormig relief, waardoor richels onstaan die gradiënten vormen voor flora. Door deze richels wordt afstromend water van de weg vertraagd en krijgt de mogelijkheid te infiltreren. Het laaggelegen deel van de kom benutten we voor waterberging. In dit deel zal permanent (ondiep) water een kraamkamer kunnen worden voor vissen en amfibieën. Dit gebied wordt verbonden met andere ecologisch waardevolle gebieden. Daarnaast worden er nieuwe ecologische verbindingen gemaakt.

Buitenwereld

De buitenwereld vormt een belangrijk onderdeel van de knoop, maar zoekt in tegenstelling tot de binnenwereld, de relatie met de omgeving op. Dat gebeurt in de vorm van zichtrelaties naar de omliggende bedrijventerreinen, maar waar voldoende ruimte is krijgt deze zone ook een ecologische en waterhuishoudkundige (berging, zuivering) betekenis.

De buitenwereld vormt een groot contrast met de lege binnenwereld. Hier biedt een uitgestrekt ‘parklandschap’ de samenhang binnen alle restruimtes tussen de snelwegen. De landschappelijke inrichting van boomgroepen in gras en de vloeiende afwerking van de steile taluds, bouwt hiermee voort op de principes, die toegepast zijn bij de aansluitingen en knopen van de gehele A1. Hiermee wordt de samenhang op het grotere traject geborgd. Boomsoorten sluiten aan bij de inheemse soorten, die veel voorkomen in de Gelderse Vallei, een assortiment van eiken en berken.

Landschap en kunstwerken

De iconische werking van dit knooppunt als totaalontwerp versterken wij door een sterke samenhang te maken tussen het landschap en de kunstwerken daarin. De vloeiende lijnen uit het landschappelijk ontwerp keren terug in het architectonisch ontwerp van de kunstwerken: een vormgevingsfamilie van sculpturale elementen met een vormentaal gebaseerd op gebogen lijnen. De grondkerende constructies in knooppunt Hoevelaken zijn vormgegeven in dezelfde taal. Ook de verlichtingsmasten langs de ‘cirkel’ op de bovenrand krijgen een bijzondere vormgeving, die aansluit bij de gebogen lijnen van het ontwerp.

INHOUDELIJKE BIJDRAGE

Voormalig medewerker Joppe Veul