Conceptuele verbeelding Vechtstrangen

Aanleiding

Zwolle heeft een kwetsbare ligging, de IJssel en de Vecht wateren aan weerszijden van Zwolle af in het IJsselmeer en dwars door de stad stromen de weteringen. De primaire en regionale watersystemen komen hier bij elkaar en onder extreme omstandigheden kunnen de waterpeilen fors stijgen. Als het veel en lang regent krijgen de Vecht en de Weteringen immers veel water te verwerken. Dit moet allemaal westwaarts worden afgevoerd, naar het IJsselmeer. Als er tegelijkertijd ook een noordwesterstorm optreedt, stuwt het water van het IJsselmeer op richting Zwolle. De kering bij Ramspol wordt in dat geval gesloten. De Vecht en de weteringen kunnen hun water dan nog steeds kwijt op het Zwarte Water, maar de waterstanden stijgen. De keersluis bij Zwolle vormt het sluitstuk van Dijkring 53. De sluis beschermt de stad tegen hoogwater op de Vecht en het Zwarte Water. De keersluis kan momenteel niet gesloten worden, vanwege de blijvende afvoer vanuit het regionale watersysteem via de weteringen. De stad blíjft daardoor in open verbinding staan met het buitenwater.

Om de waterveiligheid van Zwolle te verhogen moeten we het water uit het regionale watersysteem langer vasthouden, bergen en om de stad heen leiden. De keersluis kan dan volwaardig ingezet worden en de dijkversterkingsopgave van de regionale keringen verminderd of geheel voorkomen worden. Door de sponswerking in het gehele regionale systeem te vergroten, kan de afvoer sterk verminderd worden en kan het restant ten zuidoosten van Zwolle geborgen worden. Daarbij komt dat het langer vasthouden van water ook bijdraagt aan het verminderen van droogteproblematiek. Hier zet het concept Vechtstrangen op in.

Concept

Het concept Vechtstrangen verbindt meerdere opgaven die in het gebied spelen aan de waterveiligheidsopgave en realiseert daarmee nieuwe waarden. Vroeger stroomde in dit gebied strangen van de Vecht door de landschappelijke laagtes. In dit concept worden deze weer geactiveerd en benut voor waterberging en landschappelijk/ecologische ontwikkeling. Het is een lange termijnvisie waar stap voor stap naar toe gewerkt kan worden, we zetten het idee uiteen aan de hand van 5 conceptonderdelen.

1.Aanleg van een nieuwe beek langs de Vecht

Het water stroomt dan onder natuurlijk verval door het gebied en wordt bij de Berkummerkolk weer uitgelaten. De inlaat kan bij hoogwater gesloten worden zodat de ommelanden niet overstromen en er geen extra keringen nodig zijn. Deze watergang biedt een stromend alternatief voor het gestuwde water van de Vecht. Vis kan hier gebruik van maken om de rivier op te trekken. De beek met haar natuurlijke oevers zou grote ecologische waarde kunnen hebben en ingezet kunnen worden als KRW maatregel.

2. De nieuwe inlaat benutten voor drinkwaterwinning

Langs de nieuwe beekloop ligt de drinkwaterwinning Vechterweerd. De beek met aangrenzende moeraslanden kan bijdragen aan het klimaatrobuuster inrichten van de winlocatie, door toevoeging van een zuiveringslandschap. Het waterwingebied dat nu in beheer is als begraasd natuurgebied met structuurrijke, ruige vegetatie, poelen en oeverzones wordt dan verder uitgebreid.

3. Méér Vechtstrangen

Het aantal stromende nevengeulen langs de Vecht kan nog verder worden uitgebreid. Zo kan de Emmertochtsloot verder omgevormd worden tot een moerasbeek. Water wordt langer vastgehouden in de laagtes van het gebied en er ontstaat een nieuwe landschappelijke drager. Het concept verwijst naar de historische situatie toen er meerdere Vechtstrangen door het gebied heenliepen met de daarbij ontstane doorstroommoerassen.

4.Vergroten van de hoogwaterveiligheid

Bij extreem hoogwater worden de inlaten vanaf de Vecht gesloten en kan het gebied maximaal benut worden voor waterberging vanuit de Sallandse weteringen. Het gebied kent momenteel al een norm van 1:100. De frequentie waarmee inundatie kan optreden wordt niet verhoogd. Maar door het gebied beter hierop in te richten kan de veiligheid verhoogd worden en schade worden voorkomen. Het huidige landgebruik kan daarom grotendeels doorgezet worden en waar nodig lokaal beschermd. Intensief gebruikte en bewoonde gebieden worden ontzien. De waterberging zou gecompartimenteerd en ruimtelijk gestuurd ingezet kunnen worden. Zo kan er bepaald worden welke gebieden wanneer, en tot welke diepte vollopen. De aanwezige, hoger gelegen infrastructuur zal naar verwachting bepalend zijn voor de begrenzing.

5. Versterken van de identiteit van het gebied

Het concept kan de landschappelijke identiteit en kwaliteit van het gebied vergroten, door de karakteristieke verschillen tussen deelgebieden aan te zetten. Door bijvoorbeeld het toevoegen van nieuwe landschapselementen zoals waterlopen en houtwallen en het aanzetten van het verschil tussen de hogere, meer besloten ruggen en open laagtes. Vanuit de stad is er een groeiende behoefte aan recreatieve uitloopgebieden. Het concept kan hier invulling aan geven. De nieuwe waterlopen kunnen bijvoorbeeld benut worden voor waterrecreatie (kano, fluisterboot) en samen met de aangrenzende natuurgebieden benut worden voor extensieve recreatie.

Verbeelding regulier en hoogwater situatie

In verschillende situaties dient het concept andere opgaven. In een reguliere situatie vormt de landschappelijke drager met recreatieroutes en als mogelijk KRW-maatregel voor de Vecht. In een situatie met hoog water en veel regen kunnen de natuurlijke laagtes als gecontroleerde gecompartimenteerde bergingsgebieden ingezet worden. En daarmee een schakel vervullen in het regionale watersysteem.

Vervolg

De provincie en het waterschap werken momenteel aan de verdere verkenning van het concept.