Een nieuwe toekomst voor de Hegewarren

Aanleiding

H+N+S en Open Kaart zijn gevraagd om een co-creatie proces te begeleiden waarin een andere toekomst voor veenweidegebieden en in het bijzonder voor de Hegewarren is verkend. De kern van de opdracht was het zoeken naar ‘de maatschappelijk meest optimale inrichting van het gebied’. Daarnaast is er vanuit een integrale aanpak ook naar andere opgaven gekeken, zoals een robuuster watersysteem, de doorwerking op omliggende natuurgebieden en de meekoppelkansen voor recreatie.

Omdat betrokkenen in en rond de Hegewarren het gebied als geen ander kennen is een co-creatieteam opgericht die het nieuwe perspectief voor de polder zelf in gezamenlijkheid hebben ontwikkeld. Met deze co-creatieve aanpak is gebiedskennis benut, zijn consequenties van ontwerpkeuzes al vooraf in beeld gebracht en zijn afwegingen vanuit verschillende belangen geïnventariseerd. H+N+S en Open Kaart begeleidden dit team van bewoners van de Hegewarren, betrokkenen uit omliggende gebieden en dorpskernen en vertegenwoordigers van bijvoorbeeld de watersport.

Strategie

Het co-creatieteam ontwikkelde verschillende ontwerpvarianten. Het verhogen van de grondwaterstanden, belangrijk voor het stoppen van de veendaling, was daarbij een randvoorwaarde. Voor elke variant zijn zowel de kansen als de consequenties voor gebruik, natuur, recreatie en andere relevante aspecten op een rij gezet. Door middel van een afgestemd beoordelingskader is toegewerkt naar twee voorkeursalternatieven. Royal Haskoning DHV maakte de financieel-technische uitwerking en beoordeelde de alternatieven op diverse milieuaspecten ten behoeve van de later op te stellen MER. De voorkeursalternatieven zijn inclusief een advies en aanbevelingen overhandigd aan de besturen van de overheden. Zo kan de politiek met de resultaten van het co-creatieteam een zorgvuldige afweging maken over de toekomst van de Hegewarren.

Resultaat

Als resultaat biedt het team twee voorkeursalternatieven aan: ‘Polderaquarel’ en ‘Open en natuurlijk’. De twee varianten tonen dat er iets te kiezen valt: ze vertegenwoordigen uiteenlopende kwaliteiten en kansen voor de Hegewarren. Polderaquarel gaat uit van de minimale peilverhoging, waarbij het polderlandschap in stand gehouden wordt; Open en Natuurlijk gaat uit van de maximale peilverhoging met een transformatie naar een ander landschapstype. Ondanks deze tegenovergestelde eigenschappen is er binnen het co-creatieteam geen sprake van een grote tweedeling in waardering; bij de liefhebbers van Polderaquarel staat Open en Natuurlijk veelal op de tweede plek en vice versa.

Alternatief Polderaquarel

In het alternatief Polderaquarel wordt stapsgewijs toegewerkt naar een polder met bloem- en kruidenrijke graslanden. In ongeveer 10-20 jaar zal het waterpeil stapsgewijs worden opgezet om de vereiste verhoging van de grondwaterstand te bereiken. Het laagste deel van de polder wordt moerasnatuur. Een deel van de polder kan gebruikt worden voor extensieve landbouw.

Alternatief Open en Natuurlijk

In dit alternatief krijgt water de hoofdrol. De Hegewarren wordt grotendeels getransformeerd tot moerasnatuur en open water. Het waterpeil wordt verhoogd naar boezempeil, zo zijn er vrijwel geen polderkades meer nodig. Het waterrijke landschap wordt ingezet om de natuur en verschillende vormen van recreatie te versterken. Nieuwe recreatieve vaarverbindingen tussen de Kromme Ee en de Grutte Krite maken dit alternatief ook op regionale schaal interessant. Er is een variant die uitgaat van enkel lokaal grondverzet en een variant waar meer gegraven wordt om ruimer vaarwater te creëren.

Vervolg

In dit co-creatie proces is vol inspanning samengewerkt om elkaars (uiteenlopende) belangen te begrijpen en vanuit verschillende perspectieven tot samenhangende, aantrekkelijke alternatieven te komen. Van de twee vookeursalternatieven weet Open en Natuurlijk de meeste doelstellingen te verenigen met betrekking tot het verminderen van bodemdaling en CO2-uitstoot. Polderaquarel scoort minder gunstig op de doelstellingen, maar vertegenwoordigt waarden en kwaliteiten van het gebied die niet in Open en Natuurlijk terug te vinden zijn. Inmiddels is de keuze voor model Open en Natuurlijk gemaakt en worden de eerste stappen gezet richting realisatie.