Bureauexcursie 2024

Na de oversteek van IJmuiden naar Newcastle, voerde de reis ons door Noord-Engeland richting de ruige open vlakten van de Schotse laaglanden. Eerste stop in de noordelijke Pennines bij Housesteads, vlak voor de Schotse grens, was bij de Muur van Hadrianus, ooit de grens van het Romeinse Rijk, nu een cultuurhistorisch relict van de buitencategorie. Mooi om te zien hoe goed bij de situering van de muur en de fortificaties naar het landschap ter plaatse is gekeken en hiervan gebruik is gemaakt. De totale lengte van de muur is 135 km en deze strekt zich uit van de oostkust tot de westkust van Schotland.

Na een wandeling langs een klein deel van de muur bij Housesteads (Romeins fort ‘Vercovicium’) reden we verder naar de volgende bestemming: Carrifran Wildwood.

Tijdens de autorit werd voorgelezen uit Feral van George Monbiot, waarmee onze blik van het landschap al tijdens de rit veranderde. De Zuid-Schotse berglandschappen blijken net als onze weilanden overbegraasde landschappen te zijn die leiden onder de enorme graasdruk van schapen of roodwild.

Net ten noordoosten van het Schotse Moffat werden we rondgeleid in het Carrifran Wildwood: een herbebossingsproject van de Schotse Borders Forest Trust, een particulier initiatief voor ‘rewilding’. Hier hoorden we dat achter de op het eerste gezicht indrukwekkende berglandschappen zich aangetaste landschappen en kwetsbare ecosystemen bevinden.

Historisch gezien was een groot deel van Schotland bedekt met bossen, waaronder zelfs een Keltisch regenwoud met mossen, varens en imposante eiken- en berkenbomen. Door ontbossing, overbegrazing en klimaatverandering is veel van dit landschap verdwenen en nu is slechts 4% van het oorspronkelijke bos over. Verspreid in Schotland worden nu voorzichtig de eerste vernieuwende herwilderingsprojecten opgezet om de natuur te herstellen. Carrifran Wildwood is ontstaan uit een lokaal initiatief en met bijna 25 jaar oud een van de eerste herwilderingsprojecten van de UK. Het bezoek aan deze prachtige vallei gaf aanleiding tot interessante gesprekken over het spanningsveld tussen ecologie, landbouw en landschapsidentiteit.

Op de tweede dag lazen we The living mountain van Nan Shepherd over het beleven van alle facetten van het landschap waar we doorheen gingen. We lieten ons vervolgens meevoeren in de tuin van Ian Hamilton Finlay (1925-2006), een internationaal erkende dichter, schrijver, beeldend kunstenaar en tuinier. In deze tuin, Little Sparta genaamd, creëerde Finlay zijn grootste kunstwerk. Poëtische en sculpturale elementen van hout, steen en metaal zijn geplaatst in harmonie met de zorgvuldig vormgegeven tuindelen. De tuin bevat meer dan 270 kunstwerken die zijn opgenomen in wat Finlay ‘specifieke landschappen’ noemde: aparte gebieden binnen de tuin, elk met een eigen karakter en sfeer.

Hierna reden we door naar Edinburgh, waar een stadswandeling ons langs onder andere de National Gallery, Princes Street, St. Andrew Square en Calton Hill voerde. Daarnaast gaf een lokale landschapsarchitect van bureau RankinFraser ons een uitgebreide rondleiding door het landschapsplan van het Schotse Parlementsgebouw.

De laatste dag stond in het teken van de woelige oostkust van Schotland en Engeland. We lieten ons inspireren door de verhalen van het boek Aan de rand van de wereld van Michael Pye, terwijl het landschap aan onze eigen ogen voorbijtrok. Onderweg stopten we enkele keren om verschillende projecten of landschappen te bezoeken. Zo bezochten we een oude batterij bij Dunbar, die door de Schotse RankinFraser landschapsarchitecten als uitzichtpunt en multifunctionele openbare ruimte is ontworpen.

Het getijdenlandschap van het schiereiland Lindesfarne, waar de zee en het wad de hoofdrol speelden was een prachtige afsluiting van het programma. Het is deze bijzondere plek die alleen bij laag water bereikbaar is, die in het boek Aan de rand van de wereld een grote rol speelt, toen nog als klooster frequent bezocht door de Vikingen. Het gerenoveerde kasteel van Lindesfarne met de omsloten kasteeltuin, ontworpen in 1911 door architect en tuinontwerper sir Edwin Lutyens en tuinarchitect Gertrude Jekyll, maakte door zijn tijdloosheid, context en vakmanschap grote indruk.

Gevoed met veel nieuwe indrukken, inspiratie en prachtige foto’s vertrokken we zaterdagavond voldaan weer richting Nederland.