Vernieuwing De Zwarte Berg, De Hoge Veluwe

Visie: geen herbouw maar nieuwbouw

De Zwarte Berg was een begrip op de Hoge Veluwe; als je bij de ingang Hoenderloo het Park binnen reed, kon je het haast niet missen. Een witte met riet gedekte boerderij op enige afstand van de Houtkampweg, fraai gelegen in het groen op een natuurlijke verhoging in het landschap. Bij de brand in 2018 ging de boerderij uit 1855 geheel verloren, inclusief het interieur. Dankzij razendsnel optreden van eigen medewerkers en de brandweer kon de naastgelegen authentieke stal wel worden behouden.

Het Park heeft er niet voor gekozen om de boerderij te herbouwen in de oude stijl. De parkdirectie prefereerde hedendaagse architectuur: “Nabouwen past niet bij ons.” De keus betekende ook dat een in energetisch opzicht veel duurzamer pand neergezet kon worden. De nieuwbouw is ontworpen door QWA uit Rotterdam.

Het hoofdidee: een zowel informeel als stijlvol erf

Voor de inrichting is teruggegrepen naar de tijdslaag van de oude boerenerven van voor de tijd van de Kröller Müllers, waar het park er overigens meerdere van kent. Samen met een aantal andere voormalige ontginningsboerderijen op het terrein van De Hoge Veluwe, zoals de onlangs herontwikkelde Rijzenburg, De Pampel en de landbouw enclave Oud-Reemst, vertelt Rijzenburg het verhaal van de ontginningsgeschiedenis van de Veluwe. Zie hiervoor de door ons opgestelde Cultuurhistorische Visie.

De boerensfeer is vertaald in een informele opzet. Maar daarnaast vraagt het gebruik als representatieve vakantiewoning voor parkrelaties ook om een stijlvolle inrichting en buitenruimte ingericht ten dienste van de functie, als een soort ‘buitenkamer’.

Ruimtelijk concept: erf- en tuinzijde

De positie van de oude boerderij is als uitgangspunt genomen voor de nieuwbouw. Niet alleen vanwege bestaande zaken die konden worden hergebruikt, zoals de oude schuur, de inrit en bestaand groen (een haag en een rhododendron groep). Maar vooral ook vanwege de werkelijk sublieme landschappelijke ligging op een natuurlijke verhoging in het terrein, een uitloper van de stuwwal waar ook Hoenderloo en Hoog Baarlo op liggen.

Het gastenverblijf biedt gesitueerd op de ‘zandkop’ een prachtig uitzicht naar drie zijdes. De woning ligt precies ingeklemd tussen de intieme sfeer van de boskamer met paardenwei, schuur en tuin aan de noordwestkant en de grote schaal van het aanliggende heideveld heideschraalgrasland aan de zuidzijde van de Houtkampweg.

Voorrijdlus

Voor de ruimtelijke organisatie van De Zwarte Berg zijn feitelijk twee ruimtelijke hoofdingrepen gedaan. Allereerst is aan de westkant, de boszijde, een ‘druppel’ geïntroduceerd aan het eind van de toerit: een keerlus als organiserend element, waar de voordeur van het huis maar ook de schuur aan liggen. De voorrijdlus is het verbindend element van het erf en uitgevoerd in grind. Deze materiaalkeus geeft het geheel een wat informele sfeer en accentueert (samen met de schuur, haag en een boomgaardje) de plek als voormalig boerenerf.

Gebakken loper

De oostzijde aan de kant van Hoenderloo heeft een andere sfeer. Aan deze kant ligt de tuinkant, waar de gasten meer privé zitten. Een loper van gebakken klinkers is hier het verbindend element welke drie zitterrassen aaneenrijgt. Deze looplijn is met beplanting, een luie trap en ook met verlichting geaccentueerd.

Aan de zuidzijde bevindt zich het eerste terras, ingericht als loungeplek met een buitenhaard. Aan de oostzijde, in het verlengde van de woonkeuken in het hart van deze recreatiewoning ligt het hoofdterras met een grote eettafel geschikt voor 10 personen, als een verlenging van de woonkamer.

Tot slot ligt aan de noordkant een meer informele zitplek, tegen de paardenwei aan en iets verlaagd wat een mooi ruimtelijk effect geeft. Op dit terras wordt een grote picknickbank geplaatst onder een pergola begroeid met klimplanten.

Afhankelijk van het beoogde gebruik, het gewenste uitzicht en de gewenste sfeer, de behoefte aan privacy, de groepsgrootte en het moment van de dag kunnen de gasten kiezen uit een van deze drie terrassen. De bosrand aan de westzijde en de haag en rhododendron groep aan de oostkant zorgen ervoor dat de gasten als ze dat willen privacy kunnen opzoeken en toch het contact met het landschap houden.

In het voorjaar van 2024 is de laatste beplanting geplaatst en recent is ook de pergola geplaatst. Nu is het een kwestie van geduld tot de beplanting, met o.a. een kleine boomgaard en een vak inheems kruidenrijk grasland, zich mooi heeft ontwikkeld.