Herinrichting bunkerstelling WO2 en toekomstvisie duinhotel Formerum

Aanleiding

Ruim 20 jaar nadat appartementenhotel Beek in 1999 z’n deuren sloot, heeft deze locatie sinds kort een nieuwe eigenaar met ambitie. Hierbij gaat het niet alleen om de toekomst van het bestaande 'bouwblok', maar ook om 6 ha. aangrenzend duingebied, waarbinnen een groot deel van de Margotstelling ligt, een bunkercomplex dat deel heeft uitgemaakt van de Atlantikwall. De nieuwe eigenaar, Erwin Miedema, heeft een herontwikkeling van het appartementenhotel voor ogen en wil nadenken over de toekomst van het stellingcomplex in relatie tot de ecologische perspectieven die Staatsbosbeheer voor het aansluitende duingebied ziet.

Met dit schetsontwerp worden de volgende opgaven in samenhang met elkaar opgelost:

1. Behoud van de Margotstelling (die er tegenwoordig grotendeels bij ligt als ruïne, half begraven onder het duin) door het ontwikkelen van een erfgoedstrategie;
2. De wens voor de realisatie van een grote aaneengesloten natuureenheid met winterbegrazing, om het dichtgroeien van de duinen met grassen en struiken tegen te gaan;
3. Een heldere zonering tussen publiek en privé, gegeven de ontwikkelingen rond het nieuwe appartementenhotel.

Visie

Het ontwerp is tot stand gekomen in overleg met Staatsbosbeheer en de private eigenaren van 5 bunkers, met als inzet dat het ontwerp zowel de ecologische als persoonlijke doelstellingen van de betrokkenen honoreert.

Op basis van een hoogtemodel is onderzocht waar verhoging of insnijding van het duinlandschap noodzakelijk was om ontwikkelingen rond het appartementenhotel echt op te laten gaan in de duinen. Ook kon zo het meest logische verloop van het routenetwerk ontworpen worden, bijvoorbeeld door te sturen op comfortabele hellingspercentages voor fietsers. Er is een logisch routesysteem ontstaan met als resultaat een optimale beleving van het duingebied, zowel bezien vanaf het routenetwerk als vanuit de omgeving.

Resultaat

Insnijding + ophoging

Door slim insnijden en ophogen is voor fietsers een comfortabele fietsontsluiting te realiseren met een maximaal hellingspercentage van 4%. Vanuit de bunkers en het hotel bezien wordt het zicht op het fietspad op een natuurlijke en vanzelfsprekende wijze afgeschermd door insnijding van het fietspad en plaatselijke ophoging van het duinreliëf.

Met het insnijden en ophogen wordt gestuurd op een gesloten grondbalans door het te vergraven zand lokaal te storten en te herplanten met helmgras. Hiermee wordt inhoud gegeven aan de circulaire ontwikkelambitie van het hotelconcept.

natuureenheid + bunkereilanden

De ecologische wens is om in dit duingebied één grote aaneengesloten natuureenheid te creëren, waarbij begrazing kan worden ingezet als middel om het dichtgroeien van de duinen met grassen en struiken tegen te gaan. De noodzaak om het gebied (tijdelijk) uit te rasteren, wordt aangegrepen om simultaan een scheiding tussen het publieke en private domein aan te brengen. Op die manier ontstaan er twee privé eilanden voor de huidige bunkerbewoners en voor bunkers die in de toekomst voor het hotel zullen dienen, terwijl andere delen van de stelling publiek toegankelijk zullen zijn. De loopgraven in de natuureenheid worden zo gerestaureerd/ingericht dat ze ontoegankelijk zijn voor grote grazers.

De erfgoedstrategie voor de Margotstelling richt zich in eerste instantie op het ‘leesbaar maken’ van de oorspronkelijke stellingstructuur, waarbij het gaat om het deels uitgraven en herstellen van de individuele bunkers en het verbindende loopgravennetwerk. Om het routenetwerk compleet te maken worden aanvullend nieuwe loopgraven aangelegd waar de oorsponkelijke loopgraven niet te herstellen of terug te vinden zijn. Deze nieuwe loopgraven zijn opgebouwd uit betonelementen om het verschil met de oorspronkelijke loopgaven zichtbaar te maken.

Naast de loopgraven zijn op een aantal plekken nog meer kerende grondvoorzieningen nodig om de verbindingsstructuur tussen de bunkers te herstellen. Deze krijgen bewust een andere uitstraling dan het netwerk van loopgraven. Het voorstel is om twee typen toe te passen; tuunwallen en schanskorven. Een mooi duurzaam perspectief is dat de schanskorven gevuld kunnen worden met grof puin dat vrijkomt bij de sloopwerkzaamheden van het oude hotel. Dit draagt verder bij aan de circulaire ontwikkelambities van het hotelconcept.

Hotel + Satelliet-appartementen

De herbouw van het appartementenhotel ‘Elements’, naar ontwerp van Marc Koehler Architecten, is zo in het duinlandschap geplaatst dat de natuur tot aan de gevels van het gebouw doorloopt. De noodzakelijke voorzieningen voor ontsluiting en stalling worden verdiept in het duin aangelegd, waarmee hun visuele invloed wordt geminimaliseerd. Slim gebruikmakend van het duinreliëf worden fietsenstalling, afzetpleintje voor bezoekers van het hotel, een keerplek voor (vracht)auto’s en de insnijding van de toegangsweg naar het souterrain van het hotel geïntegreerd in één samenhangend ontwerp. Het resultaat: een hotel dat echt in het duinlandschap gegraveerd wordt en mooi aansluit op het herstelde loopgravensysteem.

De bunkers gelegen in de westelijke cluster en zuidelijke buitenschil van de centrale cluster zullen worden ontwikkeld als satelliet-appartementen van het hotel. Door de afstand tot het hotel en een ontsluiting via een duinpad, is de beleving van recreëren in de natuur hier sterk voelbaar. Met aanpassingen in de duinmorfologie wordt inkijk bij de privé bunkers voorkomen om meer privacy te garanderen. Zo kan een recreatiebeleving ontwikkeld worden te midden van ongerepte dynamische duinnatuur, met rust en ‘slow’ gebruik van de directe omgeving.