Cultuurhistorie + Natuurgebied
Aan het begin van de twintigste eeuw realiseerde het echtpaar Kröller-Müller op de Veluwe hun droom. De exclusieve buitenplaats van dit welgestelde paar is tegenwoordig opengesteld voor het publiek en onlangs is het Jachthuis zelf volledig gerenoveerd. Het gebouw vormt samen met de tuin en de parkaanleg een beschermd rijksmonument. Bovendien kunnen bezoekers nu weer langs de vijvers wandelen, precies zoals de Nederlandse architect Berlage het honderd jaar geleden bedoelde.
Jachthuis Sint.Hubertus ligt middenin natuurgebied De Hoge Veluwe. Het recent gerestaureerde gebouw vormt samen met de tuin en de parkaanleg een beschermd rijksmonument. Het Jachthuis is ontworpen door architect H.P. Berlage. Hij maakte voor de familie Kröller-Müller een zogenaamd gesamtkunstwerk waarbij hij vrijwel alles, van servies en zilveren bestek tot en met de groene omgeving van het huis, ontwierp.
Berlages oorspronkelijke plan voor de tuin en parkaanleg werd nooit volledig gerealiseerd. In de aanloop naar de uitvoering en ook in de jaren erna werden diverse planwijzigingen en aanpassingen gedaan. Door deze wijzigingen en latere beheeringrepen verwaterde het plan: zo ging de samenhang van het oorspronkelijk ontwerp verloren wat ten koste ging van de kracht van het geheel.
BERLAGES ONTWERP VERDIENT NA 100 JAAR EEN OPKNAPBEURT, OMDAT HET VERWATERD IS EN DE NIEUWE TIJD ANDERE EISEN STELT
Het park bij het Jachthuis Sint Hubertus is uniek, omdat het voor zover bekend het enige park is dat Berlage tijdens zijn werkzame leven heeft ontworpen. In het ontwerp koos hij voor een stijl die het best te omschrijven valt als een soort zakelijke Hollandse landschapsstijl. Het ontwerp zit goed in elkaar en de waterpartijen en paden zijn met haast wiskundige precisie ontworpen. Dit heeft geleid tot een prachtig samenspel van bochten en krommingen waarin nergens rechte lijnen voorkomen. Om de kracht van het oorspronkelijke plan weer terug te brengen, is besloten om de toevoegingen en wijzigingen die tot een verslechtering hebben geleid weer te verwijderen.
Het grootste deel van de voorstellen is inmiddels uitgevoerd, zoals de wandeling rond de vijvers, de zijtuinen en de omgeving van het Dienstgebouw waar de Stichting Het Nationale Park De Hoge Veluwe tegenwoordig haar kantoor heeft. Voor de realisatie bestaat geen vaste tijdsplanning: steeds wanneer er budget beschikbaar is, pakt de stichting een deelplan op.
De gefaseerde uitvoering van het project heeft als bijkomend voordeel dat de bezoekers van het park langzaam kunnen wennen aan de veranderingen. Sommige ingrepen riepen in het begin wel wat vragen op, zoals het weghalen van de borders van Mien Ruys of het verwijderen van grote Rhododendrons. Doordat een en ander stap voor stap wordt gerealiseerd, ervaren bezoekers de veranderingen als minder ingrijpend.
Berlage ontwierp honderd jaar geleden een bijzondere variant van de landschapsstijl waarbij de hoofddrager wordt gevormd door een reeks onderling verbonden vijverpartijen. Op de overgang van water naar land liet hij langs de gehele vijver een wandelpad aanleggen. Dit pad volgde overal de messcherpe oever en tussen het pad en de vijver werden geen bosschages aangeplant, een zeer opvallende keuze voor die tijd.
Een eeuw na de aanleg raakte het landgoed in verval: Berlages ontwerp boette door de jaren heen aan kracht in door diverse toevoegingen, zoals een brug en een vaste plantenborder van Mien Ruys. H+N+S Landschapsarchitecten maakte daarom een plan waarin het ontwerp van Berlage als tijdslaag leidend is. Waar mogelijk realiseren we zijn intenties. Maar Berlages plan is niet heilig. Een groene ruimte volledig renoveren zoals bij een gebouw is eenvoudigweg niet mogelijk. Men werkt met levend materiaal en over sommige delen, zoals de noordelijke entree, is geen informatie beschikbaar die beschrijft hoe Berlage het oorspronkelijk bedoelde. Bovendien stelt deze tijd andere eisen.
Maar Berlages plan is niet heilig. Een groene ruimte volledig renoveren zoals bij een gebouw is eenvoudigweg niet mogelijk. Men werkt met levend materiaal en over sommige delen, zoals de noordelijke entree, is geen informatie beschikbaar die beschrijft hoe Berlage het oorspronkelijk bedoelde. Bovendien stelt deze tijd andere eisen.
Berlage hoefde in zijn tijd geen rekening te houden met grote bezoekersaantallen. Inmiddels is het park niet langer een privélandgoed, maar een publiekspark en is de oorspronkelijke entree bovendien verplaatst. Hierdoor komt de bezoeker niet meer vanuit het noorden maar vanuit het zuiden het park binnen. Met het nieuwe plan raakt het Jachthuis Sint Hubertus ruimtelijk beter in haar omgeving verankerd en wordt de benadering ervan verbeterd voor zowel automobilist, fietser, wandelaar als ruiter.
Het plan bestaat voornamelijk uit opruimen, zoals het verwijderen van in het water opgeschoten riet waardoor niet alleen de strakke oeverbelijning maar zelfs het Jachthuis Sint Hubertus deels aan het zicht werd onttrokken. Naast het verwijderen van plantmateriaal krijgt de natuur op bepaalde plaatsen ook juist extra ruim baan, zoals het geval is bij de aanplant van rietorchis langs het nieuwe wandelpad en zeldzaam veenmos bij de watermolen. Op deze manier gaan natuurontwikkeling en erfgoed hand in hand.
Voormalig medewerker Arjen Meeuwsen
