Weelde + Bereikbaar
De landgoederen van Zuid-Holland zijn opnieuw ontdekt: als Hollands Buiten staat de landgoederenzone op de kaart. Trekvaarten en strandwallanen leiden naar de landgoederen en buitens: in de drukste regio van Nederland blijkt het mogelijk om je terug te laten voeren in de tijd, in een bijpassend tempo.
Vanaf eind 16e eeuw ontstond door de aanleg van landgoederen en buitenplaatsen een landschap van groene parels, door strandwallanen en trekvaarten verbonden met steden. Nu zijn veel landgoederen door verstedelijking of verval verdwenen, en is de context soms zo veranderd dat ze als grotere structuur onleesbaar zijn.
Het project ‘Hollands Buiten’ geeft antwoord op twee grote uitdagingen waar de landgoederenzone voor staat: het veiligstellen van het erfgoed voor de toekomst én het vergroten van belang en betekenis ervan voor bezoekers en gebruikers. In de kaart hieronder staan de buitenplaatsen en landgoederen en hun staat: goed bewaard (groen), gedeeltelijk nog bestaand (roze), grotendeels of geheel verdwenen (rood).
Hollands Buiten krijgt een vitale toekomst door synergie tussen erfgoedbehoud en uitbouwen van de gebiedsidentiteit
Initiatieven die gericht zijn op versterking van de identiteit maken van Hollands Buiten een ‘sterk merk’. De identiteitsdragers zijn: Hollands Buiten voert je terug in de tijd; Hollands Buiten als traag landschap buiten de stad; Expressie van groen en rood; Op bezoek in Hollands Buiten; Stijl en allure: hoogwaardige uitstraling; Verbondenheid met het samenhangende landschap.
Binnen het project is dankbaar gebruik gemaakt van bestaand materiaal. Dat is opnieuw geordend en waar nodig aangevuld door eigen analyse. Om naast ruimtelijke ook cultuurhistorische en economische aspecten te bedienen, is samengewerkt met een specialist cultuurhistorie/ruimtelijke ordening en een omgevingseconome.
Ook zijn bijeenkomsten georganiseerd met de ‘Erfgoedtafel’: het netwerk van betrokken gemeentes, landgoedeigenaren, ondernemers en organisaties op het gebied van cultuur- en natuur, voorgezeten door de provincie. Zo is gebiedskennis opgehaald en konden producten tussentijds worden getoetst.
De eerste buitenplaatsen en landgoederen ontstonden op locaties van voormalige kastelen op strandwallen. Daar werden ook nieuwe landgoederen en buitens gesticht: de hogere ligging en de bereikbaarheid over strandwalwegen vanuit steden was aantrekkelijk. Bereikbaarheid was een argument voor vestiging langs grote wateren.
De kaart toont de ruimtelijke structuren die van belang zijn voor de herkenbaarheid en samenhang van de landgoederenzone als geheel. Historische wegen en waterlopen vormen de verbinding tussen de steden en (clusters met) landgoederen en buitenplaatsen. Ook is openheid van het agrarisch landschap een belangrijke component.
Op landschapsniveau zijn een herkenbaar routenetwerk en ontwikkelingen met landgoedallure voor ontbrekende ‘schakels’ belangrijk. Het netwerk van (water)wegen wordt verbeterd door strandwalwegen als hoogwaardige dragers in te richten en betere toegankelijkheid vanaf het water. Op schaal van de objecten zijn behoud, uitstraling, opvaarten en oprijlanen en onderlinge koppeling van toegankelijke landgoederen belangrijk.
Op de ‘Landschapskwaliteitenkaart’ tekenen zich verschillende gebiedsdelen af: clusters van landgoederen en buitenplaatsen die volgens eenzelfde ruimtelijk principe in het landschap liggen en onderlinge relaties hebben. Het versterken van de specifieke en onderscheidende kwaliteiten van gebiedsdelen draagt bij aan de rijkdom van het geheel.
Per gebiedsdeel zijn de kenmerken van het landgoederenlandschap verbeeld en de activiteiten in kaart gebracht. Hieruit volgen kansenkaarten met daarop concrete aanbevelingen. De gebiedsdelen zijn: Rijswijk-Leidschendam-Voorburg, Wassenaar-Den Haag, Leiden en omstreken en de Bollenstreek.
De omgevingseconomie vormt een aanvullend kader om tot effectieve maatregelen te komen voor een duurzame toekomst van ‘Hollands Buiten’. Het blijkt dat eigenaren 75% van de kosten dragen, maar slechts 5% van de maatschappelijke baten incasseren. Baten die niet incasseerbaar zijn voor eigenaren vormen een legitimatie voor de overheid om te investeren in instandhouding.
Baten kunnen worden gegenereerd door het ontplooien van economische activiteiten die aansluiten bij de kwaliteiten van de landgoederen zelf en die van de omgeving. Het kan nodig zijn om relevante omgevingskwaliteiten, die vanuit het perspectief van bepaalde economische activiteiten onder de maat zijn, naar een hoger niveau te tillen.
