Herontwikkeling boerderij Rijzenburg, NP De Hoge Veluwe

Visie: een flinke plus voor de natuur

De voormalige boerderij Rijzenburg naast de Parkingang Schaarsbergen is verbouwd tot een complex met ruim twintig zorgwoningen voor mensen met dementie die intensieve zorg nodig hebben. Het is een functie waar in Arnhem veel behoefte aan is vanwege de toenemende vergrijzing. Voor deze nieuwe functie moest wel de bestaande bebouwing met zo’n 500 vierkante meter worden uitgebreid.

Om dit mogelijk te maken is door ons een compensatieplan opgesteld. Een deel van de parkeerplaats van NP De Hoge Veluwe direct naast ingang Schaarsbergen is verwijderd en omgevormd tot kruidenrijk grasland. En het aangrenzend perceel wat eerder als agrarische grond was bestemd, een stuk van zo'n 3000 vierkante meter, wordt groen en parkachtig ingericht, met toevoeging van inheemse bomen. Alleen op voorwaarde van deze 'flinke plus voor de natuur' is de nieuwbouw door de gemeente toegestaan.

Historie: een bewogen geschiedenis

De geschiedenis van Rijzenburg gaat meer dan 150 jaar terug. Rijzenburg is gebouwd rond 1852 als ontginningsboerderij. De boerderij kende meerdere eigenaren tot in 1921 het gehele landgoed Kemperberg met inbegrip van boerderij Rijzenburg aan Anton Müller en Helene Kröller-Müller verkocht werd, zodat zij hun landgoed ‘De Hoge Veluwe’ konden vergroten.

In 1935 werd het gehele gebied van Kröller Müller eigendom van de Stichting Het Nationale Park De Hoge Veluwe. In de oorlog is Rijzenburg door de Duitse luchtmacht gevorderd en bood ruimte aan Duitse officieren. Na de oorlog werd Rijzenburg gebruikt door de mijnopruimingsdienst die er een opslagruimte voor munitie van maakte, waarna het bouwvallig werd.

Eind jaren veertig besloot het bestuur van de Hoge Veluwe het gebouw weer op te knappen en het te veranderen in een restaurant dat in 1950 onder dezelfde naam werd geopend. Op 30 maart 1992 werd de oude boerderij getroffen door brand. Met uitzondering van de voorgevel ging het restaurant geheel verloren. Het is wel herbouwd en heeft tot enkele jaren terug als restaurant met buitenterras gefunctioneerd.

Een nieuwe functie

Na enkele jaren van leegstand besloot het Park het karakteristieke pand een nieuwe functie te geven. Diverse scenario’s zijn onderzocht. Uiteindelijk is ervoor gekozen het pand uit te breiden met nieuwbouw, zodat zorgaanbieder September hier 24-uurs-zorg kan bieden aan ruim twintig bewoners. De bewoners hebben een appartement met eigen sanitair, maar de keuken en een grote zitkamer zijn gemeenschappelijk.

Ruimtelijk concept terreinontwerp

Voor de inrichting is terug gegrepen naar de tijdslaag van de oude boerenerven van voor de tijd van de Kröller Müllers als erflaters, waar het park er overigens meerdere van kent. Samen met een aantal andere voormalige boerderijen op het terrein van De Hoge Veluwe, zoals de onlangs ook afgebrande en herbouwde Zwarte Berg, De Pampel en de landbouw enclave Oud-Reemst, vertelt Rijzenburg het verhaal van de ontginningsgeschiedenis van de Veluwe. Zie hiervoor onze Cultuurhistorische Visie.

De agrarische sfeer is als hoofduitgangspunt voor het ontwerp gekozen, met leilindes aan de voorzijde en diverse hagen. De hagen omsluiten de tuin; ze zorgen niet enkel voor de gewenste ‘boerensfeer’ maar ze zorgen ook dat er een heldere grens is tussen binnen en buiten. Hierin zijn ook de noodzakelijke hekken opgenomen, die doordat ze met een haag zijn gecombineerd echter niet opvallen. Een fruitboomgaard met hoogstambomen en halfverharding vervolmaken de agrarische sfeer.