Tuinaanleg en herinrichting omgeving dienstgebouw NP De Hoge Veluwe

Aanleiding

Het Dienstgebouw hoorde oorspronkelijk bij het Jachthuis St. Hubertus en is ook door H.P. Berlage ontworpen. Het bood plaats aan woonruimte voor het personeel, een was- en strijklokaal, paardenstallen, enzovoorts. Bij het Dienstgebouw was de hoofdentree tot het park gelegen. Nu is deze ingang voor het publiek gesloten en wordt deze enkel als dienstingang gebruikt. Het Dienstgebouw heeft nu een func­tie als werkruimte voor de directie en ondersteunend personeel.

In de loop der jaren zijn diverse aanpassingen doorgevoerd aan het Dienstgebouw en aan de tuinen en directe omgeving. Zo is een deel van de toegangspartij veranderd en werd tot kort geleden in de voortuin van de Berlage-aanleg geparkeerd. Als gevolg van de diverse wijzigingen en het beheer, was veel van de samenhang en de kracht van de oorspronkelijke situatie verloren gegaan.

Aanpak

Rijksmonument

Het dienstgebouw met tuin is beschermd als Rijksmonument. Het geheel is ontworpen door architect Berlage in opdracht van het echtpaar Kröller-Müller, in dezelfde periode als het Jacht­huis. Berlage ontwierp ook het haltegebouw (voor de nooit gerealiseerde spoorlijn Apeldoorn-Lunteren) en de monumentale entreepoorten. Onbekend is of de tuin ook door Berlage is ontworpen. De oude situatie is alleen bekend op basis van oude foto’s uit 1919.

Zorgvuldig

Voor de omgeving van het Dienstgebouw is een plan opgesteld dat aansluit bij de waardevolle elementen. Het werken in een rijksmonument vergt een zorgvuldige omgang met het bestaande. Latere ingrepen worden als ze vertroebe­lend werken verwijderd. Oude zaken die verdwenen zijn en gemist worden, worden juist hersteld. Maar er is ook ruimte voor vernieuwing gezien de veranderde functie van het Dienstgebouw.

Resultaat

Klasse

Het Park is veranderd van elitair buiten tot Nationaal Park en zo ook de functie van het Dienstgebouw. De representatieve functie is gebleven, nu niet voor gasten van het echtpaar, maar voor gasten van NP De Hoge Veluwe die op het kantoor ontvangen worden. Het ontwerp moet dus net als een eeuw geleden klasse en kwaliteit uitstralen, passend bij de huidige tijd maar recht doend aan de rijke historie.

Tijdlagen

In het ontwerp worden twee ‘tijdlagen’ ingezet, de tijd van de buitenplaats van het echtpaar Kröller-Müller en de periode van het Nationaal Park als publiekspark. Niet door deze te mengen tot iets amorfs, iets onduidelijks, maar door deze juist duidelijk gescheiden te houden. In het ontwerp staat zo het contrast tussen vroeger (het historische) en het heden (het eigentijdse) centraal.

Deelgebieden

Omdat de problematiek rondom het Dienstgebouw sterk verschilt is het plan opgedeeld in verschillende deelgebieden. De deelgebieden zijn: het representatieve voorterrein van het Dienstgebouw (voorplein/voortuin) en achterpleintje; de entreezone met een boomweide langs de provinciale weg; de zijtuinen van het Dienstgebouw; het dienstterrein (opslagloodsen, afvalinzameling, overloopparkeren); en het bosgebied richting Jachthuis St. Hubertus met de ‘verscholen’ parkeerplaats.

Voorterrein

Het voorterrein van is het meest waardevolle deelgebied. De geometrische tuin uit de tijd van Berlage vormt het ontwerpuitgangspunt. De oorspronkelijke opzet van de monumentale gemetselde entree aan de wegzijde is hersteld. De parkeerfunctie is verplaatst zodat de tuin weer met groen kan worden ingevuld in plaats van bepaald wordt door blik. De asfaltweg heeft plaats gemaakt voor een chique rijloper van gebakken klinkers.

Grote broer

Door de geometrische opzet in ere te houden blijft de tuin van het dienstgebouw 'familie' van de tuin van het Jachthuis, de 'grote broer'. Over deze oude laag wordt echter een nieuwe planlaag gelegd behorend bij de huidige tijd en de nieuwe beteke­nis van het Dienstgebouw en het Park. Gevangen in de strakke hagen ligt een weelderig landschap van heide en jeneverbes - een verwijzing naar het (semi-) na­tuurlijke cultuurlandschap van de Hoge Veluwe, in dit specifieke geval het Otterlose Bos.

Contrast

Het contrast tussen het strakke, formele hagen­kader en de weelderige, informele invulling biedt de bezoeker een contrastrijke ervaring en verwijst naar het centrale motief van het Park in de geest van haar oprichters: ‘cultuur’ vs ‘natuur’. Bij de weelderige, informele heidevakken past een frivole opzet: de jeneverbessen zijn vrij over de ruimte verdeeld, hiermee het contrast tussen de beide planlagen (oud en nieuw) verder verster­kend.

INHOUDELIJKE BIJDRAGE

Voormalig medewerker Arjen Meeuwsen