Vernieuwing centrumgebied Nationaal Park de Hoge Veluwe

Aanleiding

Voor het Marchantplein wordt ingezet op omvorming van het huidige harde plein naar een veel 'zachtere' plek met een meer landschappelijk karakter. Het beoogd beeld refereert aan een min of meer toevallige 'open plek in het bos'. Veel voorzieningen en inrichtingselementen worden vernieuwd. Het centrumgebied wordt nu als leeg, stenig en ongezellig ervaren. Dit maakt plaats voor een 'knusser' gebied dat tevens minder dan nu uitnodigt om op te fietsen.

Rond de 'open plek in het bos' staan in de toekomstige situatie drie gebouwen, ieder met hun rug tegen het bos. Het Museonder en de fietsherstelwerkplaats bestaan al. Het Museonder wordt intern vernieuwd. De fietsherstelwerkplaats wordt later verplaatst en gedraaid. Restaurant De Koperen Kop is onlangs gesloopt en wordt vervangen door een nieuw gebouw: het Landhuis. Hierin worden een restaurant, vergaderruimtes, auditorium, toiletten en de parkwinkel gecombineerd. In de eerste fase die wordt uitgevoerd in 2018/2019 worden het Landhuis en de directe omgeving gerealiseerd. De herinrichting van parkeren, routing, en het Marchantplein, volgt direct daarna.

Concept

Het bestaande verharde Marchantplein wordt omgezet in een veel zachtere ruimte: de klinkervlakte maakt plaats voor een afwisselende ruimte van halfverharding en verhoogde plekken met heide en bomen. Deze nieuwe, meer natuurlijker inrichting zorgt ervoor dat het plein zich 'nestelt' in zijn omgeving. Door het vloeiend verloop van de paden, richting het Pampelse Zand en richting het Kröller-Müller museum, verbetert de aansluiting en oriëntatie op de omgeving. Het centrumgebied wordt een open plek in het bos, door paden aan alle kanten goed vastzittend aan de omgeving.

Uitwerking

In het ontwerp van het nieuwe centrumgebied wordt de karakteristiek van het gebied als uitgangspunt genomen. Dit in tegenstelling tot het bestaande plein, dat een generiek plein schept zonder dialoog aan te gaan met de natuurlijke omgeving. Het typische landschap van Het Nationale Park De Hoge Veluwe wordt bepaald door de geologische ondergrond van de stuwwal. De ondergrond van zand en keileem vormt de conditie voor de begroeiing van heide en bos op arme zandgronden, gekenmerkt door beuk, eik, berk en grove den. Op de kleine en grote schaal vervormen erosieprocessen de ondergrond: van het inslijten van wandelpaden en stuifzandduinen tot het ontstaan van de Franse Berg. Deze geologische en ecologische processen worden als uitgangspunt genomen in het ontwerp.

In het centrumgebied worden in de luwe delen van de samenkomende paden drie eilanden gemaakt, in hun vormgeving verwijzend naar deze geologische processen.  Ze bieden een zitrand voor de bezoeker en bieden een groen en ruimtevormend element: de eilanden zelf en de berken en dennen die er op geplant worden, geleden het centrumgebied, geven het een prettige menselijke maat en brengt het omliggende landschap echt naar binnen, tot op het Marchantplein. De ziteilanden staan in een grote vlakte van zandkleurige halfverharding, die ligt temidden van het typische landschap van het Nationale Park: heide, schapegras en verspreide dennen en berken. Hiermee is het een terecht centrumgebied; op haar plaats in het landschap, niet vervreemd van haar omgeving maar er in opgenomen.

Het centrumplan wordt gefaseerd uitgevoerd om de investeringen te spreiden. In de eerste fase worden het Landhuis, het terras en de expeditiezone aangelegd. In een latere fase wordt de rest van het plein aangepakt, en worden nieuwe bus-, auto-, en fietsparkeerplaatsen gerealiseerd.

TERRAS

Het Landhuis komt op een 'dienblaadje' te staan: een stoep die de overgang vormt tussen Landhuis en het plein, en die tevens het terras is van het restaurant. De overgang binnen-buiten wordt verkleind door de keuze en afwerking van de terrasvloer die aansluit bij de binnenvloer zodat het restaurant, zeker in de zomer wanneer de glazen deuren open staan, ruimtelijk en ook functioneel naadloos overloopt in het terras. Het Landhuis ligt ietsje hoger dan de directe omgeving, waardoor er zitranden ontstaan naar de speeltuin en naar het plein. Ter hoogte van de nieuw aan te leggen parkeerplaats en ter hoogte van de entree ligt het terras wel op gelijk niveau met de omgeving, zodat minder-validen het terras goed kunnen bereiken.

EXPEDITIE

Achter het Landhuis bevindt zich de zone voor laden en lossen. De expeditiezone wordt gestraat in een blonde baksteen, gelijk aan de in de gevel toegepaste bakstenen. Zo ontstaat een geheel, met een warme zonnige uitstraling. Temidden van de keerlus voor de leveranciers bevindt zich een groen eiland met heide en bomen. Dit is hiermee onderdeel van het landschap rondom de expeditiezone, en verkleint daarmee visueel de verharding. Rondom de expeditiezone wordt heideplagsel ingezaaid, en worden berken, dennen en eiken aangeplant. Tevens wordt door de strategische plaatsing van groen en het verloop van de verharding voorkomen dat bezoekers per ongeluk vanaf de parking de expeditieingang nemen in plaats van de publiekingang aan de pleinzijde.

MARCHANTPLEIN

Het bestaande Marchantplein wordt deels opgebroken voor de bouw van het Landhuis en de aanleg van het terras. Na de realisatie wordt het plein weer aangestraat tot het terras. Tevens wordt de wandelroute naar het Krüller-Möller Museum deels gehandhaafd en deels voor langs het terras verlegd, zodat ook in de tijdelijke situatie een directe koppeling tussen het resterende deel van het Marchantplein en beeldentuin blijft bestaan.

Resultaat

Na de realisatie van het Landhuis, het terras en de expeditiezone, wordt de rest van het plein ingericht met halfverharding en ziteilanden, en komen de parkeerplaatsen voor auto, bus en fiets op hun definitieve plek te liggen. Hiermee worden de twee grootste probleempunten aangepakt: het grote generieke plein verdwijnt en de onheldere verkeersoriëntatie wordt aangepakt.

PLEIN

Het grote bestrate plein wordt in de tijdelijke situatie al verkleind door de komst van het Landhuis. Maar met de definitieve herinrichting tot een halfverhard plein, met verspreid staande dennen en heide-eilanden, wordt het centrumgebied pas echt onderdeel van zijn omgeving. De blond-bruine halfverharding geeft het plein een 'zandige' uitstraling. In het plein wordt op delen een iets grovere halfverharding aangebracht, op een doorlatende puinfundering. In het afschot van het plein wordt regenwater naar deze delen geleid, waardoor ze als 'wadi's' fungeren. De heide-eilanden met zitranden in het plein geleden de afmeting, en brengen natuur en menselijke maat in het plein. Ze vervangen de picknickbanken door op de randen zitgelegenheid te bieden aan groepen mensen. De naar binnen inspringende randen maken het mogelijk om niet alleen naast elkaar, maar ook in groepjes bij of tegenover elkaar te zitten.

PARKEREN AUTO EN BUS

In de zichtlijn van de Nieuwe Houtkampweg naar het centrumgebied is al flink gedund. In deze lijn wordt nu de nieuwe parkeerplaats aangelegd. Zo ontstaat een logische routing: vanaf de Nieuwe Houtkampweg komt het open bos in beeld, zicht richting het centrumgebied biedend. In een gebogen lijn leidt de parkeerweg naar het centrumgebied. Wanneer je parkeert, vervolg je dezelfde weg om bij het Landhuis uit te komen dat je al van verre ziet liggen. Bussen volgen dezelfde parkeerroute. Zij rijden door tot aan het Landhuis, waar passagiers bij de kiss&ride zone direct op het plein afgezet kunnen worden. De bus maakt een lus terug en parkeert op een strook langs de bosrand.

FIETSPAD EN FIETSENSTALLING

Aansluitend op het nieuwe halfverharde centrumplein krijgt de fietsenstalling een nieuwe inrichting. De rekken komen te staan op een halfverharding in een iets andere tint dan het plein (andere herkomst). Een paar traptreden maken een hoogteverschil tussen het plein en de fietsenstalling, waardoor fietsers ontmoedigd worden op het plein te fietsen. De fietsenstalling wordt omringd door een brede haag. Het bestaande fietspad verdwijnt voor een deel; de Oude Houtkampweg wordt de nieuwe fietsroute. Een nieuw fietspad verbindt de fietsenstalling naar de oost- en westrichting met de Oude Houtkampweg. De fietsherstelwerkplaats wordt gedraaid, zodat er een grotere ruimte ontstaat tussen het Museonder en de fietsherstelwerkplaats. Zo is de hoofdroute naar het Pampelse Zand (het Landschappenpad) duidelijker te herkennen en te beleven.

SPEELTUIN EN EVENEMENTENTERREIN

Door het verdwijnen van het oude fietspad, en de verlegging van de wandelroute naar het Kröller-Müller Museum, ontstaat er meer ruimte voor de speeltuin aan de zuidzijde van het nieuwe Landhuis, grenzend aan het nieuwe centrumplein. Speeltoestellen kunnen hiervoor verplaatst worden, maar ook het toevoegen van nieuwe houten speeltoestellen behoort tot de mogelijkheid. Op de plek van de voormalige parkeerplaats ontstaat ruimte voor een evenemententerrein. Deze functie vervalt voor het nieuwe Marchantplein als 'open plek in het bos'. Het nieuwe evenemententerrein is groot genoeg om een grote feesttent neer te zetten. Er worden voorzieningen aangelegd voor elektriciteit en water. Een voor vrachtwagens berijdbare toerit van gestabiliseerde grond wordt aangelegd vanaf de parkeerplaats.

Drie Michelinsterren

NP De Hoge Veluwe werd in 2024 genomineerd voor de NRP Gulden Feniks voor de transformatie van het centrumgebied en de andere ontwikkelingen van de afgelopen jaren. Daarnaast ontving het Park in 2024 drie Michelin sterren *** in de categorie travel & culture: het Park is volgens de Michelin Gids ‘het omrijden waard’.