Projectleiding Atelier Kustkwaliteit, Nederlands kustgebied

Aanleiding

Atelier Kustkwaliteit deed ten tijde van het opstellen van de Nationale Visie Kust (het Deltaprogramma) en de provinciale kustvisies dienst als een vrije en creatieve werkplaats. De centrale vraag van dit samenwerkingsverband: hoe kunnen we middels een gemeenschappelijke inspanning en met behulp van adequate veiligheidsmaatregelen (tijdshorizon tot 2100) de NL kust zo voorbereiden op een stijging van de zeespiegel dat de gebruiksmogelijkheden van het Nederlandse kustgebied toenemen en de kustlandschappen aan kracht en variatie winnen?

Langetermijnperspectief

De verschillende belangen (veiligheid, ecologische kwaliteit en verdienvermogen) werden nauwkeurig afgetast en met elkaar verbonden. De ateliers vertrokken steeds vanuit het perspectief voor de lange termijn met als planningshorizon het jaar 2100. De vergezichten die op deze manier ontstonden werden vervolgens gezamenlijk met betrokken partijen vertaald naar opgaven voor de korte en middellange termijn.

Op weg naar een adaptieve Nederlandse kust

Een ding is zeker: de komende honderd jaar en nog ver daarna blijven we het Nederlandse kustfundament verder versterken. Aanvankelijk met ongeveer 12 miljoen kuub zand per jaar en later deze eeuw met mogelijk zelfs 60 miljoen kuub zand per jaar. De vier principes die tijdens het Atelier Kustkwaliteit naar voren zijn gekomen zouden de basis moeten vormen bij het handelen van de betrokken partijen.

Vier principes voor de Nederlandse kust:

• Versterk de kust op een manier dat de natuurlijke dynamiek (stroming, getij, wind, zout – zoet) bij kan dragen aan het creëren van een sterke kust;
• Streef naar een adaptief kustsysteem in plaats van een gefixeerd systeem: zachte maatregelen, tijdelijk gebruik en een veranderlijk kustlandschap verdienen verreweg de voorkeur;
• Vanuit ecologisch en economisch perspectief bekeken, is het kustfundament een zeer productief en rendabel systeem. Kustversterking kan ruimte creëren voor de optimalisatie ervan;
• Pas de kustversterkingsmaatregelen zo toe dat ze kunnen leiden tot de differentiatie van kustplaatsen en kustlandschappen.

Aanpak

Kustonderzoekers (TU Delft en Deltares), betrokkenen uit de dagelijkse praktijk (gemeenten; waterschappen; ondernemers en belangenorganisaties op het gebied van recreatie, (water)sport, erfgoed en natuur) en ontwerpers zochten in de ateliers naar oplossingen voor verschillende delen van het Nederlandse kustgebied. In totaal veertig atelierbijeenkomsten werkten de deelnemers aan visies voor zeventien onderdelen van de Nederlandse kustlijn en drie kustthema’s. De ontwikkeling van een gevarieerd kustlandschap dat ademt en meebeweegt met de natuurlijke dynamiek.

Kustweek

Tijdens de Kustweek in 2013 reisde een maquette van ongeveer acht meter lang samen met een film over het verleden, heden en de toekomst van de kust vanaf Middelburg naar Terschelling. Tijdens levendige debatten werden de resultaten van ruim twee jaar lang werken aan de Nederlandse kust gepresenteerd en bediscussieerd.

Kust community

De werkwijze van Atelier Kustkwaliteit combineerde centrale regie, die de langetermijndoelen veiligstelde en zorgde voor de inbedding op de hogere schaalniveaus, met bottom-up maatwerk. Dit gebeurde door lokale initiatieven, belangen en informatie in de ateliers centraal te stellen. Het Atelier Kustkwaliteit heeft met zijn werkwijze bijgedragen aan het ontstaan van een kustcommunity, een netwerk van betrokken en goed geïnformeerde mensen vanuit verschillende organisaties en met uiteenlopende achtergronden.

Resultaat

De resultaten van de ateliers zijn verwerkt in totaal tien werkboeken met ieder hun eigen thema. 

In ‘De stad aan zee’ werd onderzocht hoe een veiligheidsstrategie ruimte kan scheppen voor een nieuw stedelijke programma voor Den Haag en Scheveningen (ondersteuning: De.Facto). 

Voor ‘Ruimtelijke identiteit van kustplaatsen’ is een achttal kustplaatsen in Noord-Holland onderzocht en zijn historie, het recreatieve profiel en de landschappelijke kwaliteiten ingezet bij het vormgeven en invullen van de kustveiligheidsingrepen (ondersteuning: Fabric). 

In Zuid-Holland zijn de mogelijkheden van de zogenaamde stille duingebieden onderzocht (ondersteuning: van Paridon x de Groot).

Verder zijn nog perspectieven ontwikkeld voor de Hollandse kustboog (ondersteuning: Feddes&Olthof, LINT en XML), voor delen van de kust van de Zuidwestelijke Delta en de Wadden.

Samen met onderzoek op het gebied van ecologie (ondersteuning: Bureau Landwijzer), economie (ondersteuning: Decisio) en cultuur (ondersteuning: SteenhuisMeurs) hebben de verschillende onderzoeken geleid tot een slotpublicatie met daarin de uitkomsten van het Atelier Kustkwaliteit.

Vervolg

De kracht van Atelier Kustkwaliteit lag niet zozeer in de ontwikkeling van een plan voor de Nederlandse kust, maar meer in het scheppen van een kader, principes en een werkwijze waarmee de kustopgave integraal kan worden aangepakt. De kernwaarden waarmee zowel ontwerpers, bestuurders als (civiel)technici en baggerbedrijven uit de voeten kunnen en de werkwijze (ateliers, kustcommunity) zorgen ervoor dat de ontwikkelde kennis optimaal door iedereen kan worden benut.

Overige partners

Atelier1:1, Decisio, Defacto, Deltares, Fabric, Feddes&Olthof, Fugro, Gemeente Den Haag, LINT, Provincie Friesland, Provincie Noord-Holland, Provincie Zuid-Holland, Provincie Zeeland, RHDHV, Steenhuis Meurs en Bureau Landwijzer, van Paridon x de Groot, XML.

INHOUDELIJKE BIJDRAGE

Voormalig medewerker Inge Kersten