Uitwerking en supervisie realisatie A9 Gaasperdammerweg (SAA)

Aanleiding

DBFM

In opdracht van Rijkswaterstaat heeft IXAS het project A9 Gaasperdammerweg uitgevoerd. IXAS is een samenwerkingsverband tussen Ballast Nedam, Fluor, Heijmans en 3i, opgericht voor het project A9 Gaasperdammerweg. Het betreft een DBFM-contract. Na realisatie van de weguitbreiding is IXAS twintig jaar lang verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud. Het park dat op een deel van de snelweg komt, is direct na oplevering aan de gemeente Amsterdam overgedragen.

Landtunnel

De A9 is verbreed naar 5 rijstroken per rijrichting met een wisselstrook. Circa 3 kilometer van de A9 is aangelegd in een landtunnel – de langste van Nederland. Zo is in de woonwijken langs de tunnel de lucht schoner en is er minder geluid. Bovenop het dak van de tunnel is een park gerealiseerd dat de wijken Gaasperdam en Bijlmermeer met elkaar verbindt. Het park is bijna twee kilometer lang en daarmee het langste park van Amsterdam.

Aanpak

2000 bomen

Bij de doorvertaling van het basisplan tot het definitief ontwerp is veel aandacht besteed aan de maakbaarheid in de zin van betaalbaarheid (blijft het binnen budget) en uitvoerbaarheid (kan het technisch gemaakt worden en past het binnen wet- en regelgeving). Ondanks dat het definitief ontwerp op hoofdlijnen overeen komt met het basisplan zijn talrijke kleine en grote zaken gewijzigd. Zo staat uiteindelijk van de uitgevraagde ruim 2000 bomen er geen één meer op dezelfde plek.

Verdichting

Het dakpark vormt geen groengebied op zichzelf maar zorgt voor een groene verbinding tussen het Gaasperplaspark en het Nelson Mandelapark (voormalig Bijlmerpark). Het basisplan gaat er vanuit dat in de komende jaren stedelijke verdichting plaatsvindt op de vrijkomende percelen tussen de landtunnel en de bestaande wijken van Zuidoost. Ook het park zelf zal - hiermee samenhangend - nog transformeren, door gebruiksfuncties in zich op te nemen (recreatieve voorzieningen zoals nutstuinen of sportfuncties).

Resultaat

Keuzes

Het resultaat van een intensief proces van uitwerken, doorontwerpen en overleggen is een definitief ontwerp waarin zoveel mogelijk van de uitgangspunten en intenties uit het gemeentelijk basisplan zijn behouden. Op onderdelen zijn andere keuzes gemaakt die tot planwijzigingen hebben geleid. Soms zijn die wijzigingen subtiel, soms ook ingrijpend van aard. Altijd zijn ze tot stand gekomen in overleg met enerzijds IXAS en anderzijds de gemeente Amsterdam en Rijkswaterstaat. De doorwerking van het basisplan is gedaan door H+N+S in samenwerking met Trafique - landschapsontwerpers | groeningenieurs.

Specials

In de uitwerking van het ontwerp is veel aandacht besteed aan de noodzakelijke gronddekking, om een goede beplanting op het dakpark te kunnen krijgen, maar ook aan de diverse kruisende verbindingen en in het plan opgenomen ‘specials’. Een van deze speciale plekken is een amfitheater met grastrappen, bedoeld als informele ontmoetingsplek en locatie voor bepaalde evenementen.

Inheems insectenparadijs

In de doorontwikkeling van het plan is een alternatief ontwikkeld voor de ‘kop’ van het dakpark, aan de kant van de Gaasp, bij het noordelijke dienstgebouw. Hier was in eerste instantie een wat anonieme beplantingstrook met klimop voorgesteld. Door H+N+S is een insectenparadijs ontworpen, bestaand uit een vegetatie van bloemrijke grasland (ecologisch mengsel) met heesterbeplanting in stroken. Ook wordt gevarieerd in grondsoorten. Hierdoor, en door de verschillende oriëntatie op de zon, ontstaan verschillende condities. Zo zal in de loop der tijd vanzelf een heel gevarieerde beplanting ontstaan. Voor de insecten is er altijd op de dag wel een plekje in de schaduw te vinden. Het gekozen sortiment bestaat uit inheemse soorten heesters en kruiden. De gekozen soorten geven veel stuifmeel, dat is positief - vooral voor honingbijen.

Waardplanten

Ook wordt in drachtplanten (waardplanten) voorzien, wat voor insecten essentieel is. Naast kruiden zijn hiervoor ook - spontaan opgekomen - grassen van belang. Voor de vegetatie en fauna is behalve een uitgekiend ontwerp ook goed afgestemd beheer van groot belang. Door jaarlijks 20% van de kruidenvegetatie te laten staan (variërend per jaar), door te maaien met een vingerbalk (na 10.00 uur), en door het maaisel enkele dagen te laten liggen alvorens het af te voeren, zal een steeds interessantere vegetatie ontstaan.

Sinds de overdracht van IXAS/RWS aan de gemeente Amsterdam heeft de tijd niet stil gestaan. Enerzijds is de gemeente begonnen met de voorbereidingen van het ontwikkelen van de diverse bouwvelden direct naast het tunneldak waar nieuwbouw is gepland. De voorbelasting is op enkele plekken begonnen. Als de velden ontwikkeld worden zal het park, dat nu al behoorlijk goed gebruikt wordt, natuurlijk nog beter gebruikt worden.

Daarnaast is de gemeente ook begonnen met het programmeren van de groene velden waar in het basisontwerp in is voorzien. Er is een speelplek aangelegd. Daarnaast zijn plannen voor o.a. een skatepark en andere voorzieningen. De groene invullingen op het dak zullen – samen met de ontwikkeling van de bouwvelden naast het dak – ervoor zorgen dat het park in de komende jaren verder aan aantrekkingskracht zal winnen.

Tot slot heeft de tijd er ook voor gezorgd dat de beplanting zich sinds de aanleg is gaan ontwikkelen. De bomen zijn – op een enkele uitvaller na – goed aangeslagen en gaan groeien. Ook de graskruidenvegetatie en struiken zijn goed ontwikkeld. De mol heeft zelfs haar intrede gedaan, gezien de vele molshopen. Dit is een goed teken. De natuur neemt langzaam bezit van het tunneldakpark dat sinds enkele jaren de naam Brasa Park draagt. We gaan de ontwikkeling van het Park de komende jaren met interesse volgen.